DİYARBAKIR – Bölgede vakit zaman orman yangınları meydana geliyor ve bazen günlerce devam eden bu yangınlar, ana akım medya için, çoklukla haber kıymeti taşımıyor. Bölgede yaşayan beşerler ile kimi sivil toplum kuruluşu ve çevreci örgütler toplumsal medyada bir hassasiyet yaratmaya çalışıyorlar. Fakat bunların tesir alanının geniş olduğunu söylemek pek mümkün olmuyor. Misal, Ege’deki bir orman yangını kadar kitlesel bir hassasiyete neden olamıyor.
Öte yandan bölgedeki orman yangınlarına vaktinde ve tesirli bir halde müdahale edilmediği de ileri sürülüyor. Yetkililer, emsal tenkitleri, yangın çıkan arazinin şartlarını münasebet göstererek cevaplıyorlar. Yurttaşların yangını kendi imkanlarıyla söndürme çalışması ise çoklukla güvenlik gerekçesiyle engelleniyor.
En son Diyarbakır’ın Lice ilçesi kırsalında meydana gelen, üç günde lakin denetim altına alınabilen ve 5 köyü tehdit eden orman yangını sırasında da misal tenkitler yapıldı. Yangına müdahale için yalnızca iki itfaiye aracı görevlendirilmişti ve bunlar da arazi şartları gerekçesiyle hakikat dürüst yangına müdahale edememişti. Köylüler kendi imkanlarıyla yangını söndürmeye çalıştılar.
Bölgedeki yangınların güvenlik gerekçesiyle askerler tarafından çıkarıldığı tarafındaki argümanlar da değerli elbette. Lakin yetkililer bilhassa bu bahiste ketum bir tavır sergiliyorlar.
Tezler, tenkitler, savunmalarla ilgili olarak Hewsel Muhafaza Platformu Eş Söcüsü Vahap Işıklı ile konuştuk. Dünyanın her yerindeki etraf problemleriyle ilgilendiklerini belirten Işıklı, Hevsel Bahçeleri’nin durumu hakkında da bilgi verdi.
‘ORMANLAR İŞ KOLU HALİNE GETİRİLDİ’
Bölgede meydana gelen orman yangınların nedeni nedir? Dikkatsizlik mi yoksa sıkça lisana getirildiği üzere güvenlik nedeniyle mi çıkıyor yangınlar?
Vahap Işıklı
Öncelikle bir resmi açıklamadan bahsetmek istiyorum; Tarım ve Orman Bakanlığı, 2019 yılı sonu için orman yangınlarına ait yaptığı yazılı açıklamada, ‘Türkiye genelindeki orman yangınlarında bu yıl 5 bin 469 hektar alan ziyan gördü’ diye kamuoyuna bir data paylaşımında bulundu. Bunun yanında, bilim etraflarının ortaya koyduğu bilgilere nazaran 2019 yılı aslında ormansızlaştığımızı gösterdi. Yeniden orman yangınlarının yanında, Orman Genel Müdürlüğü’nde bulunan ‘ağaçlandırma yetkisinin’ 23 Ekim 2019’da çıkarılan Özel Ağaçlandırma Yönetmeliği ile özel işletmelere devredildi. Endüstriyel ağaçlandırma planları ile ormanlar üzerinden şirketleşmeye gidildi.
Yani özünde ormanlar bir iş kolu haline getirildi.
Örnekleyecek olursak, bu yılın nisan ayında Muğla’da 30 hektar yetişmiş orman alanı endüstriyel plantasyon çerçevesinde belirlendi ve nisan ayında kısmına başlandı. Yeniden “turizm gelişme bölgesi alanı” olarak duyuru edilen alanlarda başlayan kamulaştırmalarının birçoklarının ormanlık alanlar olduğu gerçeği var. Yangınlar ve bu biçim uygulamalarla ormanlarımız yok olmakla yüz yüze kaldı. Sorunuzdan öte bunları açıklamamın sebebi, sorunun vahametini anlatmak içindir. 2019’da durum budur ve bu yıl Muğla’dan Antalya’ya, Cudi’den Lice’ye yaşanan orman yangınları ile eldeki bilgiler ormansızlaşmaya hakikat gittiğimizi gösterir niteliktedir.
Türkiye’de nitekim sorun bölgesel olmaktan öte, nicel ve nitel olarak tıpkı manada bir felaketi söz etmektedir. Olağan sebepler açısından bakılınca değişkenlik gösterebiliyor. Başta belirttiğimiz üzre, turizm bölgesi duyuru edilen alanların birden fazla, bilhassa Ege ve Akdeniz dolaylarında orman alanlarına rastlanması, yangınların bir rant çerçevesinde çıktığını göstermektedir. Orman yangınları ile koca ormanlar yok olurken yerine kısa bir vakit geçmeden yükselen oteller bu durumu açıkça dayanaklar niteliktedir. Tekrar olağan dikkatsizlik de kıymetli bir faktör. Çünkü ülke olarak ağaç, orman ve doğayı gözeten bir toplum değiliz maalesef. Haliyle dikkatsizce atılan bir sigara izmariti koca ormanı tutuşturabiliyor. Yaz aylarında rüzgar faktörü eklenince yangın birden koca alanı yutabilmekte, o denli ki yerleşim yerlerini bile tehdit edebilmektedir.
Bölgeye gelirsek; Şırnak Gabar dağında uzun namlulu silahlar ile askeri operasyon sonucu dağ ateş altına tutulmuş ve yangın başlamıştı. Tıpkı durum Amed Pasur’da da Barın Mahallesi kırsalının ormanlık alanda askeri operasyon sonucu yangın çıkmıştı. Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi itfaiyesine haber verilmesine karşın itfaiye müdahale etmemiş, halk kendi imkanları ile söndürmeye çalışmıştı. Bugünlerde de Lice ilçesine bağlı Dibek (Derxust), Yolçatı (Sisê), Çağdaş (Cinezur), Cimar ve Henyat mahalleleri ortasında kalan kırsal alanda 3 gün evvel başlayan yangın devam ediyor. Yerelde halktan alınan bilgilere nazaran yangının bilinmeyen bir sebeple çıktığı belirtiliyor. Ama 90’lı yıllardan bu yana bu alanda çatışmaların yaşandığı biliniyor. Bu da yangının güvenlik gerekçesiyle çıkarılmış olma ihtimalini artırmaktadır.
Bölgedeki yangınlara vaktinde ve tesirli müdahale edilmediği de ileri sürülüyor. Sizin müşahedeniz nedir?
Sıkıntıyı açmak açısından, bölgede yıllardır yaşanan çatışmalar sonucu kırsal alanların birçok askerileştiğini belirtmek isterim. Güvenlik sebep gösterilerek, ormanlık, dağlık alanların birçoklarında son birkaç yıl itibariyle gözle görülür bir biçimde karakol, kalekol artışı ortadadır. Lice dahil karakol, kalekol etraflarında yangınların çıkması, haliyle güvenlik siyasetleri sonucu ve askeri operasyonlar sonrası yangın çıktığını doğrulamakta. Alanların askerileşmesi rastgele bir orman yangınında alana güvenlik sebebiyle kimsenin sokulmamasını da getiriyor. Tekrar bu alanların çokça engebeli arazi olması müdahaleyi engelleyici olabilmektedir. Örnek vermek gerekirse, 11 haziran itibariyle Nusaybin’in Omeryan bölgesinde 3 gün süren yangın meydana geldi. Bölge halkı müdahale etti fakat arazinin engebeli olması ve halkın yetersiz kalan araçları nedeniyle yangının söndürmesi zorlaştı. Bu türlü topraklarda yangına havadan müdahale ehemmiyet kazanıyor lakin havadan hiçbir müdahale gerçekleşmedi.
Lice kırsalında çıkan son yangın denetim altına alındı. Birkaç köyü tehdit eden yangın sırasında yetkililerin müdahalede yetersiz kaldığı tez edildi. Lice’deki yangında ne kadar ağaç yandı/zarar gördü?
.
Lice’deki yangın için birinci gün alana 2 itfaiye aracı geldi ama rüzgarın da tesiriyle yangın binlerce hektarlık alana yayıldığı için yetersiz kaldılar. Halk kendi imkanları çerçevesinde yangını söndürmeye çalıştı. Meğer havadan bir müdahale gerekliydi ve bu müdahale gerçekleşmediği için yangın söndürülemedi. Toplumsal medya üzerinden bir hareketlilik gelişmesine karşın, sonraki gün soğutma çalışmaları yapılmadığı için öğlen vakitlerinde yangın tekrardan çıkmış ve tekrar gece saatlerine kadar sürmüştür. Bu durum aslında şunu da göstermektedir, orman yangınları söndürüldükten sonra soğutma çalışması da yapılmalı. Bölgedeki yaz sıcaklarının olağanın üstünde olması sebebiyle soğutma çalışmaları elzem bir faktördür. Arazinin engebe durumu ile rüzgar, havadan müdahalenin kural olduğunu gösteriyor. Yetkililer bu bahiste yeniden yetersiz kaldılar. Yaşanan tahribat, resmi olmayan bilgilere nazaran, binlerce ağaç, 10 binlerce dönümlük orman olarak tanım edilebilir. Yetkililerin kurduğu bir araştırma komitesi alana gitmeli ve yaşanan tahribatı ortaya koymalı.
‘YANAN BİR ORMAN YOK OLAN BİR EKOSİSTEMDİR’
Yangınların etrafa ve canlılara ziyanları hakkında bilgi verir misiniz?
Aslında bunu anlatmadan şuna değinmek gerekir diye düşünüyorum. Ülkemizde hâlâ “orman” kavramında ya da ormana bakış açısında bir eza olduğu açıktır. Çünkü orman yangınının sonuçlarına ya can kaybı var mı yok mu üzerinden ya da yalnızca ağaçlar üzerinden nicel manadaki sonuçlarından bahsedilmektedir. Halbuki ki ormanlara ekosistem olmaları itibariyle bütünsel bakılması gerekiyor. İçinde yaşayan irili ufaklı hayvanlar ve binlerce mikroorganizmaya bakmak gerekiyor. Ormanların binlerce canlı için bir ömür alanı olduğunun kavranması gerekir. Ayrıyeten her canlının ekosistemde ve hayat döngüsünde bir yeri olduğu açıktır. Bu manada, Lice’den bahsetmişken, canlılar üzerindeki yıkımını gördük. Kuluçka devrine giren kuşların yangın nedeniyle göç etmesiyle, geride kalan yumurtalarının imajı yürek sızlatır cinstendir. Yeniden gözle görülmeyen binlerce mikroorganizma canlısının yok olduğu bilinmelidir. Bu sebeple yanan, yok olan, tahribata uğrayan bir ağaç yok olan oksijenimiz iken, yanan bir orman yok olan bir ekosistemdir, hayattır.
Orman yangınlarına karşı toplumsal bir hassasiyetin olduğunu söyleyebilir misiniz?
Tekrar toplumsal hassasiyetten kelam edecek olursak; doğrusu ülke insanı olarak yalnızca orman değil, bütünsel manada ekolojik bir bilinçlenmeye sahip olduğumuz, bunu ömrün bir köşesine oturtma manasında başarılı olduğumuzu söylemek güç olur. Çünkü dikkatsizlik sonucu yaktığımız ormandan rant uğruna yok ettiğimiz ormanlara, derelere, bahçelere, topraklara kadar durum ortada. Tabi bunlar sermaye ve muktedir çevreler iştiraki üzerinden gelişiyor. Ancak halk olarak bu talanın karşısında güçlü bir biçimde durduğumuzu söylemek mümkün değil.
Hevsel Bahçeleri vakit zaman kesilen ağaçlarıyla gündeme geliyor. Hevsel’de son durum nedir?
Hewsel Müdafaa Platformu olarak bizler yalnızca Lice değil, ülkenin ve kozmik manada, yaşanan her tabiat tahribatı karşısında durduk. Bu manada Amed yereli olarak çeşitli kurumlarla birlikte hem kentimizin hem de bütünüyle tüm doğayı savunmak, korumak emelini taşıyoruz. Bu manada 2014’te Hewsel Bahçelerinde başlayan ağaç kesitine karşı günlerce tuttuğumuz nöbetlerden, bugüne kadar gayretimiz devam ediyor. Hewsel’de özel şirketler tarafından 600 dönümlük belirlenmiş alana düğün salonu, alışveriş merkezi, bisiklet yolu üzere bir proje olduğu söylentisi yayılmış, bileşenimiz olan TMMOB Amed İKK olarak alana gitmiş, durumu yerine görmüş, şirketten durumu öğrendikten sonra engelliyici olduk. Bunun yanında Hewsel Bahçelerinde sazlıkların molozlara gömülmesi durumu vardı, yetkililerin moloz dökülmesine pürüz olması için davette bulunduk.
Hewsel’i savunduğumuz üzere ağaçların katledilmesinden ormanların yok edilmesine, ülke bazında ve kozmik ölçekte yaşanan tahribatların engellenmesine kadar çeşitli mecralarda teşebbüslerde bulunduk, etkinlikler düzenledik. Çeşitli vakitlerde çıkan orman yangınlarında alana gidip müdahale etmeye kadar çalışmalarımızı yürüttük, yürütmeye devam ediyoruz. Tabi yetmiyor, çünkü bir bilinçlenme ve karşı duruş yaratılması, şuur kazanılması ve bütünüyle tabiatla barışık olmak gerekiyor. Hayatı temel almayı amaçlamak manasında çeşitli kurumlar ile ortaklaşarak seminerler, paneller düzenledik.
Son olarak; yok olan orman, yok olan bir ekosistem ve hayattır. Sorun öncesinden yangına engelleyici olabilmektir. Yangının yarattığı tahribat ağaç fidesi dikme kampanyası ile giderilemeyeceği açıktır. Çünkü bir orman ekosisteminin oluşması yüzyılları bulabilmektedir. Hal buyken engelleyici olalım, doğayı koruyalım, savunalım ve şunu bilelim, insan olarak vazgeçebileceğimiz tek bir ağaç ya da canlı olamaz, hepsini savunabilmeli, yaşatmalıyız.
Gazete Duvar
