DİYARBAKIR – Kabuğu soyulmuş iri acurlar tezgahın başka bir kısmında tutuluyordu ve tanesi 1.5 liradan satılıyordu. Ufak acurlar tezgahın öteki ucunda üst üste yığılmış alıcı bekliyordu. Satıcı, küçük bir tabureye oturmuş, sırtını aydınlatma direğine yaslamıştı. Vakit akşamüstüydü ve bütün gün “Acuuuurr. Mardin acuruuuu” diye bağırarak acur satmaya çalışmaktan olmasa bile sıcaktan yorgun düşmüş üzere görünüyordu. Beni alıcı sandığı için tezgahın başında duran küçük evlada seslendi, “Hele abêye bak” diyerek.
Elbette acur seviyordum ve haziran ayı boyunca denk geldikçe alıyordum. Fakat bana, bahçeden toplanmış acurlar daha yeni gelmişti Mardin’den. Yalnızca fiyat soracaktım. Satıcının dediğine nazaran kilosu 10 liradan 5 liraya kadar düşmüştü acurun. Fiyatı niyet alıcısı artmıştı ve bu nedenle satıcı yorgun olsa da keyifliydi.
.
AX Û AV’DAN BU YANA
Acur, Mardin’de yetişen bir zerzevat. Urfa Viranşehirlilere sorarsanız acilen sahiplenirler ve “Bu şelengodur” diyerek itiraz ederler. Viranşehir, Urfa’nın Mardin’e komşu ilçesi. Bu nedenle Mardinlilerin acur, Urfalıların şelengo dediği zerzevatın iki konumda yetişiyor olmasında şaşıracak bir şey yok. Tekrar bu nedenle ne Mardinlilerin ne de Urfalıların, “Bizimdir” demeye pek hakları yok.
Evet bu tartışma ya da paylaşamama durumu nereden çıkıyor? Tartışma, 2000’li yılların başına, ‘Ax u Av’ (Toprak ve Su) girişimi fikrinin sahibi Metin Yeğin’e kadar uzanıyor. Metin Yeğin, dünyanın birçok memleketinde kolektif ömrü deneyimlemiş bir belgeselci, gazeteci, muharrir. ‘Ax û Av’ bu deneyimlerin de katkısıyla Viranşehir’de hayata geçmiş bir girişim. Evsizlere ve fakirlere mesken vaat eden ilham verici girişimin hikayesi uzun ve öğreticidir. Tahminen Metin Yeğin, hikayenin bilmediğimiz ayrıntılarını da anlatır bir gün.
Girişimin acur ya da şelengo ile ne ilgisi var sorusuna yanıt vermek gerekirse; ekonomik nedenlerden ötürü girişim akamete uğrayacakken, bir fikir belirginleşiyor. Kesimde yetişen şelengonun turşusu yapılacak ve kolektife ekonomik gelir sağlanacak. Bunun için kolektife ilişkin 35 dönümlük tarlaya 3 ton turşuluk şelengo elde edildi. Şelengodan yaptıkları 2 bin 700 turşudan 10 bin lira kazanmışlar.
İşte bundan sonra acur ya da şelengo hangi ile ilişkin bir sebzedir tartışması çıkmaya başladı. Vakit zaman alevlenen tartışma tatlı bir yarışmaya neden oluyor.
.
PAZARI OLMAYAN ACUR
Mevsimi gelmişken Mardinli ziraat mühendislerinden acur ile ilgili haberler almaya çalıştım. Kısaca şu haberleri paylaştılar: “Daha çok Mardin’in Midyat ilçesinde yetiştirilen acur, pahası her geçen gün daha iyi anlaşılan zerzevat cinslerinden birisidir. Suya gereksinim duymadan yetişen acur, yaz mevsiminin başında olgunlaşıyor. Salata materyali olarak da tüketilen acurun umumiyetle turşusu yapılıyor. Bir kesim haline gelen acur yetiştiriciliği ve turşuculuğu kıymetli bir geçim kaynağı olmuş durumda.”
Acur, ortam vilayetleri dışında pek bilinen bir zerzevat değil. Bu nedenle gayri nahiyelere yönelik bir pazarı da yok. Fakat reklamı yapılırsa, basın yayını yolu ile tanıtımı iyi yapılırsa acurun bir çeşit marka olacağından ziraat mühendislerinin kuşkusu yok.
Evet acur Urfa’ya mı yoksa Mardin’e mi ilişkin? “Acurun vatanı Güneydoğu Anadolu Kesimi ve sıcak iklim koşulları diyebiliriz” formunda yanıt alıyoruz ziraat mühendislerinden. Şöyle devam ediyorlar: “Acur ile şelengo arasında bir fark yok. Sahiplenme konusunda kim daha ısrarlı olursa ve bu bahiste çalışma yürütürse, eser ona ilişkin olur. Antep fıstığı üzere. Meğer fıstığın Urfa’da daha geniş bir meydanda yetiştiriciliği yapılıyor. Lakin fıstık denildiğinde birinci akla gelen Antep oluyor. Antep fıstığı marka olduğu için, birçok vakit Urfa’da yetiştirilen fıstık da bu isimle satışa çıkarılıyor.”
ACUR NASIL YENİR?
Her yiyeceğin vardır beşere bir yararı. Beyaza çalan yeşil renkli kabuğu, hafif tüylü dokusu ve uzunlamasına çizgileri ile küçük bir karpuza benzeyen acurun yararları nedir?
Ziraat mühendisleri, acurun yararları ile ilgili şu bilgiyi paylaşıyor: “Sulu yapısı sayesinde susuzluğu giderir. İdrar söktürücü özelliği vardır. Vücudun rahatlamasını sağlar. Mide ve böbrekler üzerinde rahatlatıcı bir tesire sahiptir. Suyun çözücü tesiriyle, boşaltım sisteminin tamamını olumlu istikamette tesirler. Kan şekerini düşürmesi ve kandaki toksinleri temizlemesiyle biliniyor. Tıpkı vakitte acı olanları da isilik tedavisinde kullanılıyor.”
Acuru, kabuğunu soymadan, biraz tuzlayıp yemekten keyif alıyorum. Salatası, cacığı turşusu da lezizdir. Ancak çekirdekleri çıkarıp balla karıştırdıktan sonra yiyenler de var ki bunu hiç denemediğimi belirtmeliyim.
Gazete Duvar
