Fazilet Göktürk
Kahvehane sohbetinde ortaya saçılan bilinçaltının, içinde bulunduğu endüstriyel futbol dünyasını dahi yanlışsız algılamaktan acizliğini gösterdiği bir yorumcu, resmi yayıncı kuruluş ekranlarından dökülüverdi geçende:
“Futbol o kadar ataerkil bir oyun ki mesela bayanlara voleybol oynamak çok yakışıyor ancak benim şahsi fikrim bayanlar futbolda olmamalı. Basketbol da bence erkek oyunu”
Biraz vicdan sahibi herkes, bilhassa ve öncelikle bayanlar bin pişman etti bu kelamların sahibini. O kadar ki, Katarlı yayıncı kuruluş da, bayan futboluna kapının yanında bir sandalyeden fazlasını layık görmeyen Futbol Federasyonu da kınamaya mecbur kaldılar.
Her hak savunusu üzere bayanın spora erişim hakkı da toplumsal bilinçaltına karşı, mevcut paylaşım nizamına karşı gayret gerektiren bir alan.
Sunucuya karşı haklı öfkenin çok çok ötesinde ötesinde bir gayret, emek ve risk gerektiriyor bilinçaltı ve bilinçüstünün dönüştürülmesi.
Patsy Takemoto.
1927’de Amerika Birleşik Devletleri’nin en, fakat en uzak eyaleti Hawaii’de doğmuş. Anne ve babası Japon asıllı. Hayatın kolay olmayacağı başından aşikâr imiş Patsy için.
Lisede spor yapmak istemiş Patsy. Basketbol grubuna girmiş.
Bir bakmış, basketbol diye oynanan oyun erkeklerinkinden farklı. “Kızların narin yapısı” göz önüne alınarak, “kızlar için özel” tasarlanmış. Üç atak, üç savunma oyuncusu var kadroda. Herkes kendi yarı alanında. Karşı yarı alana geçmek yasak. O denli bir basketbolumsu yani.
İnat etmiş oynamış Patsy.
Fen dersleri almak istemiş.
Yok demişler. Kız çocuklar lakin sekreterlik ve yemek pişirme dersleri alabilir.
Yok demiş Patsy. O yıl okulunda fizik dersi almasına müsaade verilen iki kız öğrenciden birisi olmuş.
Öğrenci Birliği’ne girmek istemiş.
Ne münasebet demişler.
Aldırmamış Patsy. Periyot sonunda Öğrenci Birliği’nin birinci kız idare şurası üyesiymiş.
Lisenin ikinci yılında Pearl Harbour baskını olmuş. Japon asıllı Amerikalılar içerideki düşman olarak algılanmaya başlamışlar.
Ayrımcılık doruktayken yoluna devam etmiş Patsy.
Nebraska Üniversitesi’ne kayıt olmuş.
Derisi renkli olanlar şu aşağıdaki yurtta kalacaklar denmiş okul tarafından.
Yok o denli bir şey demiş Patsy. Öğrencileri, velileri, mezunları ve iş etrafını bu ırkçı yaklaşıma karşı organize etmiş. Üniversite’nin Bağımsız Öğrenci Birliği’nin başına da geçmesi ile şimdi bir yıl olmadan üniversite derinin rengine nazaran ayrımcı uygulamalardan vazgeçtiğini açıklamak zorunda kalmış.
Üniversite sonrasında hekim olmak istemiş Patsy.
O yıllarda kız öğrencilere tıp okullarında yüzde iki kontenjan tanınıyormuş lakin.
Hiçbir okul onu kabul etmemiş.
Mecburen işe girmiş. Hava kuvvetlerinde, “bir bayandan bekleneceği gibi” sekreter olarak çalışmaya başlamış.
Bayanlardan aslında erkeklere nazaran çok az şey beklendiğini görmüş iş hayatında. Müdürü de “bir şey yapmana gerek yok senin, meşgul gözük yeter” dediğinde şalter atmış.
Kapıyı çarpmış ve ayrılmış Patsy.
Hekim olamadım bari hukukçu olayım demiş.
Tekrar bütün okullar reddetmiş.
Sadece Şikago Üniversitesi kabul etmiş. Oradaki memur Hawaii’yi diğer bir ülke sanıyormuş da, milletlerarası öğrenci olarak almışlar Patsy’yi.
Evlenmiş. Soyadına Mink eklenmiş. Okulu bitirmiş.
Hawaii’de baroya kaydolmak istemiş.
Kocan buralı değil demişler. Bayan olarak burada avukatlık yapamazsın. Git kocanın memleketinde çalış.
Tekrar çabaya başlamış ayrımcılığa karşı Patsy. Hawaii’nin birinci Japon-Amerika’lı avukatı olmuş.
Çaba dolu hayatı 1965 yılında onu Amerikan Kongresi’ne taşımış. Birinci azınlık üyesi bayan olmuş Kongre’de.
Eğitim ve Çalışma Komitesi’ne girmiş. Ve görmüş ki mevcut yasal düzenlemeler “sistematik bir halde bayanların dışlanmasını sağlıyor”.
Patsy Takemoto Mink 1972 yılında Edith Green ile birlikte özgünü 39 sözden oluşan bir kanun teklifi vermiş: “Amerika Birleşik Devletler’nde hiç kimse cinsiyet nedeni ile eğitime ve onun sağladığı getirilere ulaşmaktan alıkonamaz, eğitim programlarında ve Federal maddi dayanaklar konusunda ayrımcılığa tabi tutulamaz.”
“Title IX – Federal Eğitim Kanunu” olarak isimlendirilen bu düzenleme ile bayanların eğitim ve burslar üzerine ayrımcılığa tutulması yasadışı hale gelmiş. Üniversitelerde bayanların oranı yüzde 56’ya ulaşırken ulaşabildikleri spor bursları ile inanılmaz bir spor atılımı gerçekleştirilmiş. Spor yapan kız çocukların sayısı liselerde dokuz kat, üniversitelerde ise beş kat artmış. Bilhassa futbol bundan etkilenmiş. Spor bursları kız çocukların üniversite eğitimlerine ulaşması için bir yol olarak gözüktüğünden orta gelir seviyesindeki ailelerin kız çocukları futbola istikametlenmiş.
Oyuncu havuzu olarak en büyük boyuta ulaşan Amerika, bayan sporlarında ve futbolda dünyanın en iyilerinden birisi haline gelmiş.
Bunu Patsy ve onun gibilerin yılmayan hak arayışı, uğraşı başarmış. Tahminen hükümran niyet ile gülümseyen, sevecen, işbirliği içinde bir yol da seçebilirdi Patsy. Elbet o vakit da gelişim sağlanırdı. Tahminen bayanlara sepet voleybolu oynayacak birtakım istisnalar düşünülebilirdi vakit içinde.
Uzaktan uzaktan oynayacakları. Pek etrafı rahatsız etmeyecekleri. Sistemi bozmayacakları.
Patsy olmak gerek. Çaba etmek. Sorunu olmak. Hak aramak.
Sunucuya bağırınca büyük bir iş başarmışçasına tatmin olmadan.
Hak arayışında duraksamadan, risk alarak ilerlemek gerek.
Gazete Duvar
