Bulutsuzluk Özlemi’nden Nejat Yavaşoğulları yeni teklisi Okaliptus’u geçtiğimiz ay çıkardı. Okaliptus hem melodisi hem anlattıklarıyla bizi kendimize kavuşturma, kıymetli olanı hatırlatma işlevini taşıyor. Bu hatırlatmada dostluk, beraberlik, samimiyet, tabiat, ülküler, dün ve bugün karşılaştırması da var. Değerli müzik kişisi Hakan Kurşun da müziğin kaydını, masteringini yaparken geri vokalde ve piyanoda Yavaşoğulları’na eşlik ediyor. Bu iki değerli müzisyene Okaliptus’u sordum, onlar da anlattılar…
Nejat Yavaşoğulları, Deniz Durukan ve Hakan Kurşun.
Deniz, su kıyısı daima geçiyor müziklerinizde. Okaliptus müziği da suya olan yakınlığınızı, dileğinizi karşılıyor sanırım. Zira okaliptus ağacı gövdesinde su barındıran şifalı bir ağaç. Bunları konuşalım mı?
Nejat Yavaşoğulları: Bu müzik süratle yaşanmış yıllardan, hadiselerden, konserlerden, pandemilerden, trafikten, sömürülmekten bıkmış olmanın getirdiği bir psikolojiyle, duygusallıkla yazıldı. Özünde aslına dönüşü hatırlamak var. Aslında bu türlü yaşamamalıydık, bize münâsib olan bu değil üzere bir duyguyu barındırıyor. Kendime hayatla ilgili sorduğum sorular bunlar. Yatağa yattığımda, hayalimde, güneş pırıltılarının yansıdığı bir deniz kıyısında, esintisiyle birlikte bir ağacın altında, arkadaşlarımlayım. İçimizdeki istek ise dünyayı değiştirmek.
68 kuşağının ruhunu da yansıtıyor saf bu hisler. Bir arada olmanın getirdiği bir güçten laf ediyorsunuz, değil mi?
N. Y: Evet, o ruh var doğal. Az tüketerek çok yaşadığımız bir periyotta yaşadık. Fazla paraya muhtaçlığımız olmadan iyi yaşamayı, çok yaşamayı becerebildik. Hayat bugünkü koşulların bize dayattığı üzere olmamalı, diye düşünüyorum. Üstelik teknoloji bu kadar gelişmişken, hayat daha yalın olmalı.
Pekala suya bakmanın gerisinde evrime bir gönderme var mı? Hayatın suda başlamasına…
N. Y: Su ile ilgili bir problemim daima var. Senden geldim, sana döneceğim diye… Bilinçaltından bu çıkıyor. “Sen ki dünya denen seyyaredesin, boşlukta uçan bir tozun içindesin, devir belirsiz…” diye vaktinde yazmışım. İnsanın tabiatta nerede olduğu, hayatının nasıl geçmesi gerektiği daima aklımı kurcalamış, sorular sormuşum bununla ilgili…
Az tüketip çok yaşadık diyorsunuz ya, artık ise çok tüketip az yaşıyoruz, velev yaşamıyoruz üzere bir durum var…
N. Y: Bu sıkıntıya de çok takmış durumdayım. Daima düşünüyor, nasıl tahliller buluruz diye baş yoruyorum. Mesela elektriği yahut gayrı gereksinimlerimizi çok daha ucuza sağlayabiliriz. Problemim, gereksinimlerimizi karşılamak için daha çok para kazanmak alanına, insanın kendisine daha fazla devir ayırması. Büyük kitlelerin sanatla daha çok uğraşacağı, daha şık bir hayat dileği bu.
‘BİR TOPLULUĞUN SANATLA UĞRAŞMASI, YÜCELMESİ DEMEK’
Söyledikleriniz Paul Lafargua’nın Tembellik Hakkı’nı aklıma düşürdü. Daha insanca çalışma koşullarından, insanın kendini bulmasından kelam eder.
N. Y: Biliyorum o kitabı. Akıllıca. Şarkıyı yaparken, tembellikle ilgili bir lafımı çıkarmak zorunda kaldım. Müziğin sesine, ritmine uymadığı için. Fakat o hissiyatı taşıyor müzik. Bu sistem insanın tabiatına uymaz. Karl Marx da diyordu; ülkü topluluk nizamı oluştuğu vakit, insan neye gereksinim duyuyorsa, daha az çalışarak onu elde edebilir diye. Geçmişe kalan devranda topluluk sanatla uğraşabilir. Bir topluluğun sanatla uğraşması yücelmesi demek. Birbirine karşı, tabiata karşı, tüm canlılara karşı saygılı olması demek.
Bu müzik yaş almayla da ilgili. Artta kalana tahassür, yaşanmışlıkların hatırlanması, arkadaşlık, samimiyet üzere birçok duyguyu ve kıymeti barındırıyor içinde….
N. Y: Bu hasretten, gençlikte ne kadar eğleniyorduk, geziyorduk, artık emekliye ayrıldık lakin aklımız hâlâ orada kaldı manası çıkmasın. Elbette bir tahassür var, lakin bu daha çok geçmişteki samimiyete, içtenliğe duyulan bir hasret. Bu müzik, bugün bunu bulamamanın üzüntüsünün yanı sıra, bir devirler bulmuş olmanın da kıymetini taşıyor. Müziğin finalinde okaliptus orada dursun demem de, bugünle ilişkiyi kurmak içindi. Bugünkü saçmalıkları, kişiye uymayan bu hayat biçimini irdelemenin, geçmişle bugün arasındaki farkı göstermenin bir işlevi olabilir. Hakan’la birlikte çalıştık bu müzikte. Masteringini, kayıtlarını yaptı. O arkadaşlık duygusu yansıdı bu çalışmaya.
Hakan Kurşun: Sistem daha kişisel bir hayata yanlışsız ittikçe, arkadaşlığı ötelediğimizi, tahminen bir kenara attığımızı düşünüyorum. Nejat Hoca’nın müziğinin kelamları, aklımdaki soru işaretlerine bir karşılık vermiş oldu. Birlikte olmanın, paylaşmanın, birlikte hayal kurmanın, arkadaşlığın getirdiği yaratıcılığın ne kadar kıymetli olduğunu anlatıyor müzik. Fakat sistem bunu yok etmeye çalışıyor. Bireycilik öne çıkarıldığında, tüm bu birliktelik duygusu zedelendi. Bu, sistemin insanın dimağını yıkamasını kolaylaştırıyor. Bütün dünyada bu türlü.
O vakit daha kolay yönetiliyorsun… Fakat öbür türlü yaşamak da mümkün. Ya da mümkün mü?
N. Y: Başımızı çalıştırmalıyız. Emek bizde, akıl da bizde. Bunun farkına vardığımızda, farklı türlü yaşayabiliriz. Bize dayatılan bu hayatı sarsabiliriz. Bize bunları milletlerarası şirketler ve onun buradaki ortakları dayatıyor. Kurulan sistem kişileri sömürmeye, cebindeki parayı almaya yönelik. Tüm dünya kişileri bunun bir açmaz olduğunun, çelişki taşıdığının bilincine vardığında, tahminen kimi şeyleri zorlayacak, yeni hayat adacıkları oluşacak. Kendi balığımızı tuttuğumuzda, kendi sebzemizi yetiştirdiğimizde, tahminen elektriği bile kendi damımızdan elde ettiğimizde, çok az şeye para ayırmamız gerektiğini göreceğiz. Kimi şeyler daha insanca elde edilmeli. Bu kadar gelişmiş bir teknoloji varken insanlığın hâlâ bu kadar çile çekmesi sahih değil. İnsan, ben bu kadar ağır koşullarda çalışmam diyebilmeli.
Müzikte yel değirmenlerden laf ediyorsunuz. Ben bunu, hayallerin peşinden gitmek olarak algıladım. Ve bir mücadeleyi de işaret ediyor sanki…
H. K: Kendimizle savaş ediyoruz. En büyük uğraş insanın zihni…
N. Y: Aklımda bölük pörçük kalan manzaralardan biri de yel değirmeniydi. Sonbahardayız, arkadaşlarla günde dört saat yürüyor, sonra yel değirmeninin dibinde oturuyoruz. Bu türlü bir imaj var aklımda. Yel değirmeni varılması gereken bir bölgesi, yolu işaret ediyor. Daha iyi bir dünyanın peşinde koşmanın metaforu.
H. K: Bir oburunun iyiliğini düşünmek de var işin içinde. Kendimizi o yüzden yok etmiyoruz. Kendimizi yok ederek de bir gayrısına iyilik yapamayız esasen. Ancak bunun bir istikrarı var. Kendimize sahip çıkmak, bir gayrısının iyiliğini de düşünmek demek. Hasebiyle hepimizin iyi olması mealine geliyor bu. Lakin bunu yok edip kişiselliği ve egoyu öne çıkardılar. Yalnızca Türkiye’de olanlardan laf etmiyorum.
‘TÜRKİYE’NİN AŞAMADIĞI EZALAR VAR’
Elbette, bu dünyadaki umumî bir siyaset.
N. Y: Dünyada ne oluyorsa buraya da tesirleri yansıyor. Biz üçüncü dünya devleti değiliz. O denli diyorlar lakin değiliz. Mesela dünyada tango çıkıyor, caz, rock müzik çıkıyor burada da tesirini gösteriyor. Ona Türkçe laflar yazıp söylüyoruz. Bu mealde ve daha birçok bahiste geçmişte değiliz. Ancak Türkiye’nin aşamadığı düşünceler var. Hâlâ aydınlanma uğraşıyla dinsel sistemlerin çatışması bitmedi. Bu, şu anda devam eden ve tahminen de daha uzun sürebilecek bir süreç. Lakin 2000’li yıllarda doğan gençlere bakıyoruz, hiç de onların istediği üzere değil. Zira küreselleşen dünyada, muhaberenin hudut tanımamasından ötürü herkesin ortak olduğu noktalar var. Dünyanın ucundaki bir devlette olan bir hadise, buradaki kişisi etkiliyor. Onunla muhabere kuruyor, o da buradakiyle ilgileniyor. Umumî evrilme, aydınlanmadan yana. O yüzden Z kuşağına şaşırıyorlar. On sekiz yıl içinde yetişenler, anketlerde çıkan sonuçlara nazaran, bu iktidara oy vermeyecek deniyor. Demek ki çağdaşlığın ve aydınlanmanın gücü birtakım şeyleri aşıyor. Ne kadar “dindar ve kindar” bir nesil yetiştireceğiz deseler de, anketler istediklerini yapamadıklarını gösteriyor. Ben de buna inanmak istiyorum.
H. K: Bu söylem onların ütopyası bir mealde. Fakat çok yanlış. Bunun gerçekleşmesi güç. Zira bu topraklar çok bereketli ve melez. Çok kültürlü bir yandan laf ediyoruz. Medeniyet tarihinin bütün yolları buradan geçmiş. Bizim Avrupa’yla da çok esaslı ilgilerimiz, kaç yüz yıllık kültür alışverişimiz var. Binaenaleyh burayı Ortadoğu’ya çekmeye çalışmak, yalnızca Asya devletleriyle karşılaştırmak eksik bir perspektif. Bu coğrafyanın kendine has bir dokusu var. Burayı külliyen Ortadoğululaştırmak, bunu çerçeve içine almak büyük bir kusur. Bu toprakların derinliğinde münhasır bir bilinç var.
N. Y: Türkiye’de geçmiş kültürlerin yüklü birikimleri, tesirleri hala devam ediyor. Biz buna Türk Müslümanlığı yahut Türk İslam’ı diyoruz. Yunus Emre’sinden Pir Sultan Abdal’ına, Fuzuli’sine kadar birçok düşünürün, ozanın tesiri, izleri buranın karakterini de oluşturan etmenlerden. Mesela Yunus Emre’nin tasavvuf felsefesindeki yaklaşımı bugünkü diyanetin İslam anlayışıyla tıpkı değil. Daha insancıl, daha kucaklayıcı. Neşet Ertaş bir söyleşisinde “Sen birisini sevdiğinde kalp farklı bir şeyi kabul etmez” diyor. Bu yazılı bir şey değil. Bu haber, tarihin derinliklerinden gelen tesirin ortaya çıkmasıyla ilgili.
H. K: Platon’a, Aristo’ya gidiyorsun, Urartu’ya, Pontus’a gidiyorsun. Her alana açılan bir kapı bu coğrafya. Hepsi içimizde var.
Hakan, sana bu bahsin dışında, merak ettiğim bir şeyi sormak istiyorum. Aslında buradaki konuşmalarımızla dolaylı da olsa kontağı var. Birinci üç albümün, Kaos, Kütle ve Kuark isimlerini taşıyor. Fizik bilimiyle ilgili tabirler bunlar. Döngüleri mi göstermek istedin? Unsura, kütleye, en temel parçacığa bakarken varoluş mu sorgulandı?
H. K: Evet, döngülerle iç içeyim. Sürat ve vakit algısı, izafiyet, atomlar, kuarklar beni çok ilgilendiriyor. Elbette temelinde varoluş sorunu var. Kütle, kaos ve kuark bir üçleme oldu. Bu benim kendimi sorguladığım çalışmalar. Mahsusen Kuark, yıllardan beri yapmak istediğim bir albümdü. Dediğin üzere, en temel parçacığa inme isteği var burada. Aslında sıkıntının temeli evrime gidiyor. Evrime zekâ da diyebiliriz. Ömrün zekâsı. Bu zekâ gelişen bir şey. Milyonlarca yıldan beri daima farklı formlara dönüşmüş, gelişmiş bir akıldan bahsediyoruz. Biz şu an hâlâ onun nasıl evrimleştiğine şahitlik ediyoruz. Durağan ve sistematik de değil. O yüzden bunun durağan bir şey olduğunun kabul edilmesi yahut hiç sorgulanmaması, mahsusen de konuştuğum gençlerin bu mevzuyla ilgilenmemesi beni üzüyor.
Evet, ikinizin bir araya gelmesi nasıl oldu?
N. Y: Biz Hakan’la birbirimizin işlerini takip ediyor, biliyorduk. Fakat birinci buluşmamız müziğin dışında, onun bir restorasyon işiyle ilgiliydi. Sonra ona uzun devrandır üzerinde çalıştığım Nazım Hikmet’in Şeyh Bedrettin Destanı’ndan yaptığım iki şarkıyı dinlettim. Bu olmuş, bitmiş dedi bana. Beş yıl önceydi bu konuşma. Hakan, yaptığı kaliteli çalışmalarla daima aklımdaydı . Şeyh Bedrettin Destanı tamamlandığında mastering ve öbür işler Ada Müzik’te yapılacaktı. Lakin ben farklı bir kulak olsun istedim. Hakan’la çalışmak istedim. Onun stüdyosuna bir sefer gelmiştim evvelce. Oradaki atmosfer beni etkilemişti esasen. Küçük bir mahal fakat müzik üretiminin merkezi üzere, sizi sarıp sarmalayan bir konum. Biz Şeyh Bedrettin Destanı için çalışırken, karantina günlerinde Okaliptus çıktı. Bizim kümenin davulcusu Mert Alkaya çaldı kayıtlarda, Hakan piyanoda eşlik etti, ben de telli sazları çaldım. Klibi Hakan hazırladı, karantinada İstanbul’un boş sokaklarını telefonuyla çeken Mehmet Çağçağ’ın imgelerini de kullandık. Sokaklar, kent sessizdi lakin okaliptus orada duruyor…
Gazete Duvar
