Oli Mould
Black Lives Matter (BLM/Siyahların Hayatı Değerlidir) hareketi tarafından Seattle’da kurulan yeni bir özerk nahiye, 1871 yılındaki Paris Komünü ile birtakım dikkat cazip benzerlikler taşıyor. Vahşi biçimde sona erdirilmesine rağmen, 150 yıl evvel Fransa’nın başşehrinde yaşanan ufuk açıcı iki hadise, o devirden beridir ilerici kentsel siyaseti ve daha geniş bağlamdaki içtimaî adalet hareketlerinin gündemini belirlemeyi sürdürüyor. Bununla birlikte, Seattle’da olup bitenler komünün politik tasavvurlarının kimilerini paylaşırken, yaratıcı kapitalistler tarafından tercih edilmek üzere büsbütün farklı ve daha sofistike bir tehditle karşı zıdda.
Seattle’daki ‘Capitol Hill Özerk Bölgesi’ -ya da kısaca CHAZ- 8 Haziran günü Seattle’ın Capitol Hill yerinde kuruldu. Seattle polisinin protestocularla yaşanan çatışmalar yüzünden nahiyeyi terk etmesinin akabinde harekete geçen BLM protestocularının eforları sonucunda ortaya çıktı.
O devrandan beri, protestocular etrafına barikatlar kurdular ve fiyatsız su, el dezenfektanı, yüz maskeleri, yiyecek ve başka gereçler dağıtan bir ‘polise hayır kooperatifi’ (ing. ‘no cop co-op’) kurdular. Çoğunlukla anarşist kentsel protesto kamplarıyla alakalı öğretiler, sokak sanatı enstalasyonları ve gayri etkinlikler hakkında tartışmalar yürütüyorlar.
PROTESTO MERKEZLERİ
Kent sosyologu Saskia Sassen’in de savunduğu üzere, kentler yüzyıllardır protesto hareketlerinin odak noktası olmuştur zira kent ebediyen güçsüzlerin tarih yazabileceği bir taraf olagelmiştir. Bu sebeple, CHAZ’in yaratılması, hareketi kentsel devrimci tarihin panteonunda sağlam bir biçimde pekiştirme potansiyeli barındırıyor. Ve polisin lağvedilmesi, yargılamaların tekrar yapılması, karar giymiş protestocular için af çıkarılması ve kiraların teftiş altına alınması da dahil olmak üzere ortaya koyduğu talep listesi göz önünde bulundurulduğunda, özünde son nokta radikal bir siyaset bulunuyor.
Yani, CHAZ ve Paris Komünü arasında yapılması gereken birtakım bariz kıyaslamalar kelam konusu. Paris’te proletarya, Fransız seçkinlerinin uzun vakitten beridir süren ekonomik basınçlarına reaksiyon gösteriyordu. Onları silahsızlandırma isteğiyle ilerleyen Fransız ordusuna reaksiyon olarak, başkentte barikatlar kurdular.
Fransız kültürü ve edebiyatı kompetanı Kristin Ross’un 2015’te yayımlanan ‘Communal Luxury’ isimli kitabı, mühim bir devrimci an olarak Paris Komünü’nün canlı bir fotoğrafını çiziyor. Ama komünün başarısızlığının muhasebesini yapmaktan daha fazla, 2007-09 ekonomik çöküşünden sonra radikal biçimde farklı bir yerküre tasavvurunun her zamankinden daha kıymetli olduğunu savunuyor.
Komünün var olduğu üç ay içinde, komünistler, Vendôme sütunu üzere sömürgeci anıtları yıktılar, eğitim sistemini değiştirdiler; bu yolla personel sınıfını güçlendirdiler ve polisi lağvettiler. Borçlar silindi ve kiralar askıya alındı. Sokak şenlikleri düzenlendi ve göçmenler, mülteciler ve hatunlar güçlendirildi. Ross’un kitabında güçlü ve tesirli bir formda savunduğu üzere, komün tarihî bir vakadan çok daha ziyadesi; o, birebir hengamda bugün daha iyi bir yerküre yaratmamıza yardımcı olabilecek canlı bir kaynak.
KAPİTALİST MÜDAHALE TEHLİKESİ
CHAZ, devrimci mülahazanın gerçek hayattaki kent çaplı bir laboratuvarı olarak, bu radikal siyasetin gelişimi için bir alan açıyor.
Buna rağmen, komünün ilerici ülküleriyle muhakkak kimi benzerlikler olsa bile, kimi tehlikeler de kelam konusu. Kapitalist Fransız devleti, komün ahalisini çabucak ve şiddetle katletti. Trump idaresi potansiyel olarak Seattle’da şiddetli bir karşılık verebilecek olsa da, kentli ‘yaratıcı’ kapitalizmin müdahil olma gücünün CHAZ’in ilerici ülkülerini yumuşatması -ve sonuç olarak köreltmesi- tehlikesi de mevcut.
Danimarka’nın başşehri Kopenhag’da bulunan Christiania ve Litvanya’nın başşehri Vilnius’ta bulunan Užupis üzere yerküre çapındaki emsal özerk yerler on yıllardan beridir varlar. Ne var ki tüm bunlar ve öbürleri, anarşist ve anti-kapitalist mefkurelerin bir tıp öykünmesi haline geldi. Bu taraflarda hâlâ dayanışma, ortak mülkiyet ve kapitalizm tersi temel unsurlar yaşıyor olabilir. Bununla birlikte, ‘yaratıcı şehir’in markalaştırma ve pazarlama faaliyetleri ile ticarileştirilmiş ve soylulaştırılmış versiyonlarının süslü kaplaması altında birer koza haline geldiler. Bu durum, ideolojilerinin etrafa dağılmasını kısıtlıyor ve önemli biçimde sulandırıyor.
CHAZ’İN AŞMASI GEREKEN BÜYÜK KÖSTEKLER
CHAZ kelam konusu olduğunda da, ‘protest şıklığın’ cazibesine karşı direnmek çok güçlükle olabilir; netice itibariyle, ABD’nin en çok parlayan ‘yaratıcı şehirlerinden’ biri olan Seattle’da kuruldu. CHAZ’in buna karşı koyabilmesi için, ezilenlerin ve hareketin içindeki siyah seslere bir alan açması gerekiyor. Özünde, beyaz kişiler onu kurmaya ve yaşatmaya yardım etmiş olabilirler; fakat bunun içinde sessiz kalmalı ve ezilenlerin bu ortamı strateji oluşturmak ve seferberlik yaratmak için kullanmasına müsaade vermeliler.
Paris Komünü çok da iyi sona ermedi ve Yönetici Donald Trump’ın homurtuları, Capitol Hill özerk kesiminin de çok uzun sürmeyebileceğini gösteriyor. Tekrar de bugün hâlâ komünün öğretiliyor ve konuşuluyor olması, kentsel siyaset içindeki kalıcı ve olumlu tesirinin bir kanıtı. Vahşice dağıtılmış olabilir lakin kapitalizm tersi ruhu, yerkürenin her konumunda yaklaşık 150 yıl sonraki kentsel uğraşlar için bir örnek oluşturuyor.
Kentler, hep sesi duyulmayanların seslerini buldukları ve taleplerini avazları çıktığı kadar lisana getirdikleri bölgeler olmuştur. BLM hareketine yürekten katılan (hepimiz bu türlü olmalıyız) kişiler için, bunun hâlâ gerçek olduğunu umalım.
Metnin aslı The Conversation sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar
