İzmir’de yaşanan zelzele sonrasında 500 kişilik istekli kümesiyle depremzedelerin yardımına koşan EMDR Derneği Travma Güzelleştirme Kümesi, zelzeleden etkilenenlere fiyatsız bir biçimde ruhsal dayanak veriyor. Derneğin İdare Konseyi Üyesi ve Travma Düzgünleştirme Kümesi Komitesi Lideri Şenel Karaman, İzmir’deki çalışmalarını, karşılaştıkları şikayetleri, tedavi sistemlerini ve tekliflerini anlattı.
’99 DEPREMİ’NDEN BERİ TAKVİYE VERİYORUZ’
Birinci andan itibaren İzmir’de nasıl bir örgütlenmeye gittiniz?
Biz 1999 Marmara Depremi’nden bugüne travmatik olaylar sonrası ruhsal dayanak veriyoruz. Bu bahiste iyi bir tecrübemiz var. Adım adım neler olabileceğini ve nasıl hareket etmemiz gerektiğini biliyoruz. Bu nedenle süratlice İzmir Zelzelesi sonrası ruhsal takviye için buraya mahsus bir çalışma başlattık. 500 EMDR eğitimi almış ruh sıhhati alanında çalışan istekli profesyonelle bu çalışmayı yürüteceğiz.
Beşerler size siz insanlara nasıl ulaşıyorsunuz?
Birkaç kanaldan bize ulaşabilirler. Whatsapp müracaat çizgimize (0541 460 53 90) yazarlarsa oradaki arkadaşlar bir form gönderiyorlar. O form doldurulduktan sonra bir uzman arkadaşımız görevlendiriliyor. O da başvuran kişiyi arıyor ve kendi ortalarında çalışacakları vakti belirliyorlar.
‘HER ARTÇI SARSINTIDA TIPKI BELİRTİLER TETİKLENİYOR’
En çok fizikî ve duygusal hangi belirtiler ve şikayetlerle karşılaştınız?
Şenel Karaman Doğal afet sonrası görülen tipik belirtiler, İzmir Depremi’ni yaşayan insanlarda da var. Süratli nefes alıp verme, kalp çarpıntısı, kimilerinde sık idrara çıkma, terleme, uyku meseleleri, kas gerginliği, huzursuzluk, baş ağrısı üzere belirtiler gözleniyor. Başlangıçta bunları olağan ve sağlıklı buluyoruz. Zira tehlikeli bir olaya vücudun verdiği olağan yansılar bunlar. Her artçı sarsıntıda, haberlerde, küçük sarsıntıda, duvarda görülen bir çatlakta cuma günü yaşanan sarsıntı tetikleniyor. Bu belirtiler ortaya çıkıyor. Kimilerinde uzun sürüyor, kimilerinde kısa sürüyor.
Nasıl bir tedavi süreci uyguluyorsunuz? EMDR tedavisi mi yapıyorsunuz?
Biz, Dünya Sıhhat Örgütü (WHO)’nün de önerdiği travmatik olay sonrası tercih edilmesi gereken tedaviyi, yani EMDR’ı kullanıyoruz. Kendi modelimiz ve adım adım yapacaklarımız var. Bütün arkadaşlarımız tıpkı usulü, tıpkı biçimde uyguluyorlar. Ortalama beş seans sürüyor. Bu bazen daha da kısa olabiliyor.
‘EMDR, KİLİTLİ KALMIŞ ANILARIN İŞLEMLENMESİNİ SAĞLIYOR’
Daha evvel sizinle yaptığımız bir röportajda “İnsan beyninin aslında travmatik yaşantıları, olağan anı haline getirme potansiyeli vardır. Biz EMDR’da beynin vaktinde yapamadığı süreci yapmasını sağlayacak kilidi açıyoruz” demiştiniz. Bu kilit açma nasıl oluyor?
Her gün hepimiz travmatik tecrübe yaşarız. Bu büyük bir olay ya da çok küçük bir olay olabilir. Beynimiz bu olumsuz tecrübesi nötr anı haline getirebiliyor. Bu sayede olağan hayatımıza devam edebiliyoruz. Bazen bu sistem çalışmıyor ve bellekte travmatik anı olarak duruyor. Şayet bir anı işlemlenmemiş ise yani olağan, nötr anı haline gelmemiş ise her tetiklendiğinde kişi olayı yaşadığı andaki üzere davranıyor ya da yansılar veriyor. EMDR’ın o denli bir sitemi var ki kilitli kalmış bu anının işlemlenmesini sağlıyor. Bunu yeniden çalıştığımız kişinin kendi beyni yapıyor.
Her birey rahatsız edici anıya yeni ve sağlıklı bir perspektiften bakabilir mi?
Olağan ki… Yaşanılan olay ne kadar trajik, karmaşık olursa olsun, insanın bunu halletme potansiyeli vardır. Ayrıyeten beynimizin farklı kısımları bulunuyor. Travmatik bir tecrübe, örneğin sarsıntı sonrası kişi tetiklendiğinde limbik sistem devreye girer. Bu sistem, “savaş-kaç” üzere insan için son derece değerli olan müdafaa sistemini devrede meblağ. Bu sayede kendimizi koruruz. Bu sistem devreden çıktığında frontal lob devreye girer ve sağlıklı, mantıklı düşünme, sorun çözme başlar. Halledilmemiş travmatik tecrübeler kişinin daima alarmda olmasına, yani limbik sistemin daima çalışmasına neden olduğu için kişi duruma, olaylara sağlıklı bakamıyor.
‘HİÇ KİMSE O BİNALARDA YAŞAMAYI HAK ETMİYOR’
Pekala, beşerler sarsıntıya sağlıklı bir perspektiften nasıl bakabilir?
Zelzele bir doğal olay. Bu bize yönelik değil, tabiatın kendi içinde gerçekleşen bir olay. Şayet sarsıntıya hazır isek yani uygun bir binada yaşıyor, sarsıntı olduğunda ne yapacağımızı biliyor isek korunaklıyız demektir. İzmir’de 5 milyon insan yaşıyor. Hayatını kaybeden vatandaşlarımız, hiç de uygun olmayan binalarda yaşayanlardı. Onlar için çok üzülüyor ve acı çekiyoruz. Hiç kimse o binalarda yaşamayı hak etmiyor. Bizde bu şuurun oluşması lazım. Maalesef bu hususta ülke olarak bilinçlenmedik. Hayatımız pahalı. Her birimiz değerliyiz. Evet, bu olay doğal bir afet lakin binaları bizler yapıyor, bizler içinde yaşıyoruz.
Sarsıntılar genel olarak toplumların sıhhatini nasıl tesirler?
Sarsıntı sonrası yaşanan ruhsal travma halledilemediğinde yıllar uzunluğu süren tesirleri oluyor. Kimileri alkol ve uyuşturucu husus kullanımına yöneliyorlar, kimilerinde önemli sıhhat problemleri yıllar boyunca sürüyor. Halledilmemiş travmatik tecrübeler aile içi meselelere, öğrenmeye, çalışma hayatına yansıyor. Bu nedenle zelzelenin yarattığı ruhsal etkiyi kimse göz arkası etmemeli. Bu zelzelesi yaşayan vatandaşlarımızın kimiler bizim “travma sonrası büyüme” dediğimiz bir durumu yaşayacaklar ve ruhsal olarak daha da güçlenecekler kimileri ise travmanın tesiri altında ömürlerini geçirecekler.
‘ALINAN HER NEFESİN DEĞERİNİ BİLMEK GEREKİYOR’
Buna karşı neler yapılmalı, nelere dikkat edilmeli?
Alkol ve uyuşturucudan, çok yemek yeme üzere davranışlardan uzak dursunlar. Kendilerine dikkat etsinler, daha fazla sevdikleriyle olsunlar. Hayatın sahiden kıymetli bir hazine olduğunu fark etsinler. Alınan her nefesin değerini bilmek lazım. İnsan hayatı işte, görüyorsunuz, bir zelzeleyle yok olup gidebiliyor. Gereksinimlerine, hobilerine odaklansınlar.
Zelzelesi yaşamayan insanlara zelzele öncesinde vereceğiniz tavsiyeler nelerdir?
Sarsıntı bölgesinde yaşıyor iseler nitekim inançlı bir binada yaşayıp yaşamadıklarını denetim etsinler. Sarsıntı anında ne yapacaklarının tatbikatını meskende, işyerinde yapsınlar. Bu çok kıymetli. Zira sarsıntı anında ne yapacağınızı daha evvelden belirliyorsunuz. Beyniniz o denli kodluyor. Ben duyuyorum, “Depremden çok korkuyorum” diyor. Bu kişi korkacağını ve panikleyeceğini kodluyor. Meğer ne yapacağına odaklanırsa çok iyi bir iş yapmış olacak.
Gazete Duvar
