Birinci Dünya Savaşı sırasında maksada alınan Mezopotamya’nın Hıristiyan kadim halklarından Süryaniler’in uğradığı katliam tarihe ‘Sayfo’ (Kılıç) ismiyle geçti. Süryaniler 106 yıl geçen katliama ait her yıl yıldönümü olan 15 Haziran’da farklı merkezlerde çeşitli anma aktiflikleri düzenleniyor. Geçmişte yüz binlerce Süryani’nin yaşadığı topraklarda bugün yalnızca Mardin merkez ve etrafındaki birtakım köylerde 5 bin dolayında Süryani yaşıyor.
Süryani Dernekler Federasyonu (SÜDEF) Lideri ve Gazete Sabro’nun İmtiyaz Sahibi Evgil Türker, Sayfo’da yaşananları, Süryanilerin çabalarını ve beklentilerine dair Mezopotamya Ajansı’ndan (MA) Ahmet Kanbal’a konuştu.
NELER YAŞANDI?
Osmanlı Devleti periyodunda İttihat ve Terakki Cemiyeti idaresi tarafından gayrimüslimlere yönelik bir soykırım hareketi başlatıldığını söyleyen Türker, 24 Nisan 1915’te birinci olarak Ermenilere dönük taarruzların başladığı sırada Süryanilere dönük bir hareketliliğin yaşanmadığını belirtti. Süryanilerin yaşadığı, ‘Turabdin’ olarak isimlendirdikleri bölgede soykırım ataklarının 15 Haziran 1915’te başladığını kaydeden Türker, katliamdan kurtulanlardan dinlediklerini şöyle aktardı: “Midyat’ta birinci hücumların başlaması ile birlikte kent merkezinde bir hafta direniş yaşandı. Sonrasında bölgedeki Süryaniler Gülgözü (Aynvert) köyüne sığındı. Aslında taarruzlar Protestan inancına sahip olan erkeklerin tutuklanması ile devam etti. Daha sonra birçok köyde katliamlar oldu. Osmanlı askerleriyle birlikte kimi Kürt aşiretleri de ataklarda rol aldı. Birtakım Kürt aşiretleri ise akınları önlemek için gayret etti. Osmanlı askerleri ile Hamidiye Alayları içinde yer alan aşiretler, Aynvert köyünde iki ay boyunca Süryanileri kuşatma altında tuttu. Süryaniler buna karşı direniş gösterdi. Kuşatma Süryanilerin büyük bir sefalet içinde ölmelerine neden oldu.”
‘VARLIK VERGİSİ BÜYÜK BİR DARBE OLDU’
“O günden bu yana Süryaniler kendilerini toparlayamadı” diyen Türker, şunları ekledi: “1930’lu yıllarda İsmet İnönü bölgeye gelerek bir rapor hazırlamıştı. Süryanilerin hala bölgede olduğu ve ‘Müslüman olmadıkları için asimile edilmeleri mümkün değil ve ne yapıp edip, göç ettirilmelidir’ diyordu. İkinci Dünya Savaşı sırasında ise Varlık Vergisi uygulanmaya başlanıldı. Varlık Vergisi, Süryanilere büyük bir darbe oldu. Bu bütün azınlıklar açısından büyük bir zahmet yaratmıştı. Maksat, Hıristiyan tebaayı tümden iflas ettirip göçe zorlamaktı. Hakikaten o denli de oldu.”
Yaşananlardan sonra Süryanilerin bir daha kendilerini toparlayamadığını söz eden Türker, 1923-24’te Patriklik merkezinin Deyrul Zaferan’dan, yani Mardin’den taşınması olayı üzerinde durdu. Türker, “Süryani Patriğin Irak’a gidip, akabinde Hindistan’da vefat etmesi var. Patriklik merkezi bir daha Mardin’e dönemedi. Humus’a gitti, Humus’tan sonra Şam’a gitti ve bir daha dönemedi. Temel yeri Turabdin’dir, Mardin’dir. Sonuçta Sayfo’dan sonra dönemedi” diye belirtti.
‘HER GELEN HÜKÜMET GÖZÜNÜ KAPATIYOR’
Sayfo’nun günümüze kadar devam ettiğini vurgulayan Türker, “Muhatap Türkiye Cumhuriyeti’dir. Evet, Osmanlı devrinde oldu, aslında Türkiye’yi suçlamıyoruz ancak Türkiye’nin de bunu kabullenmesi gerekir. Maalesef her gelen hükümet buna gözünü kapatıyor. İnkara dayalı bir siyaset izleniyor” dedi.
Süryanilerin bir özür beklediğini kaydeden Türker, “Süryanilere dair ‘arkadan hançerlediler’ biçimindeki telaffuzlar gerçeği yansıtmıyor. Süryaniler hiçbir vakit bir vatandaş üzere ele alınmadılar. Bunları biz de yaşadık ve hala birçok bahiste da yaşıyoruz. Anayasa’da bütün vatandaşlar eşit deniliyor ancak fiiliyatta o denli bir şey yok. Eşit değiliz” diye konuştu.
‘SÜREKLİ MÜSAMAHAYA MARUZ KALDIK!’
Türker, bugün devlet kurumlarında bir Süryani, Rum yahut Ermeni’nin çalıştırılmaması da değindi. Yaşananların açık bir ayrımcılık olduğunu söyleyen Türker, bu duruma reaksiyonunu ise şu sözlerle gösterdi: “Bunları yaşıyoruz. Hiçbir vakit bu ülkenin birinci sınıf vatandaşı olarak görülmedik ve bunu hissediyoruz. Hasebiyle insanlarımız göç edip gitti. Bunların bütün sebeplerini Sayfo’ya bağlayabiliriz. Daima müsamahaya maruz kaldık. Yani ‘ben seni beğenilen görüyorum ve yaşatıyorum’ biçiminde. Bu türlü bir şey olabilir mi? Bir toplum müsamahaya maruz kalıyorsa orada bir sorun var. Esasen biz buradaydık, öbür bir yerden gelmedik ki; sen beni beğenilen göreceksin yahut zenginlik olarak göreceksin.”
KÜRT PROBLEMİNE BAĞLI
Süryanilerin bugün fiziken olmasa da ruhen ve fikren Turabdin bölgesinde olduklarını lisana getiren Türker, bölgeye bağlı olduklarını tabir etti. Avrupa ile Türkiye ortasında köprü olabileceklerini kaydeden Türker, “Süryanilerin durumu, ekonomik kalkınma ve demokratikleşme Kürt probleminin tahliline bağlıdır. Türkiye’de demokratik bir süreç gelişirse Süryaniler geri dönüşe hazırdır. Sayfo’yu unutmuyoruz, fakat çocuklarımızı nefret ve kinle de beslemiyoruz” dedi.
‘YÜZLEŞME VE ÖZÜR İSTİYORUZ’
Süryaniler olarak yaşadıkları tüm şeylere karşın toplumda önemli manada bir özeleştiri olmadığını belirten Türker, kimi Kürt siyasetçilerinin yaptıkları özeleştiriler umut verici olsa da kâfi olmadığını kaydetti. Özeleştirinin toplum olarak yapılmasının kıymetli olduğunu altını çizen Türker, Kürtler ile Süryani ve Ermeniler ortasında akrabalıklar olduğunu ve bunun iyi kıymetlendirilmesi gerektiğini vurguladı.
Türker, son olarak “Devletten bir tazminat talebimiz yok. Yalnızca yüzleşme ve bir özür bekliyoruz. Yüzleşme çok kıymetli, yüzleşmezsen tartışamazsın. Yüzleşirsen oturur tartışırsın. Neler oldu? Bu toplum neler yaşadı? Süryaniler neden utangaçtır? Devlet bu sorularla yüzleşmezse, Süryanilerin itimadını kazanamaz. Kürt sorunu masaya yatırılmazsa, muhatapları ile çözülmezse ne bu bölge iflah olur, ne ülke iflah olur” diye konuştu. (MA)
Gazete Duvar