1986 yılında İstanbul’da dünyaya gelen Yağmur Yağmur, üniversitede iktisat ve idari bilimler eğitimi alır. 14 yaşından bu yana sanatın bütününü, bilhassa de edebiyatı, tiyatroyu ve sinemayı “çok fazla, aşkla sevdiğinden” devamlı üretmeye yönelir. Kendisinin tabiriyle, “Hayata bakış açısı Rainer Marie Rilke, Kafka, Jean Genet, Yusuf Atılgan ve Edip Cansever okuduktan sonra adeta makas değiştirir.” 2005 yılında Stüdyo Oyuncuları’na başlayan Yağmur, 2008’de mezun olur. “Esas üniversitem” diyerek tanımladığı bu eğitimden sonra, hür metin müellifi, editör ve kültür–sanat muhabiri olarak çalışmaya başlar. 2016’da birinci kitabı ‘Yaralı Düello’ yayınlanır. Sonra da kendi tiyatrosunu kurar ve 2017 yılında da yerleşik bir yerde, K! Kültüral Performing Arts’da oyunlar ve projeler üretmeye devam eder.
Yağmur Yağmur ile bir ortaya geldik ve direktörlüğünü yaptığı yeni oyunu Madam Giyotin’i, bir kavram olarak alternatif tiyatroyu ve malum Covid-19 günlerinde tiyatronun durumunu konuştuk.
Oyun nasıl ortaya çıktı, oluşumunuzdan, projenin çıkış şartlarından bahseder misiniz?
Oyunu, oyuncu arkadaşım Sevgili Hasret Ulukan bana önerdi. Okur okumaz üzerine düşünmeye başladım. Nasıl olabilir, bugüne neyi nasıl aktarabiliriz, o devrin gerçeklik algısını ve tarihi dramatik gerçekliğini aykırı köşe bir dramaturgi kurarak nasıl bir kırılmayla inşa edebiliriz diye.
Madam Giyotin, 2017’de müellif Yakup Almelek’in üstün katkıları ve emekleriyle birlikte kurduğumuz tam bağımsız bir kültür ve sanat alanı olan K! Kültüral Performing Arts’da sahnelenecek olan 4. oyunumuz. Daha evvel Teessür *euripides’ten esinle bir medea gerçekleştirmesi, Paravanlar ve Oda Komşum Richard Wagner isimli hepsi bizim için çok değer taşıyan üretimlerimiz seyircimizle buluştu. Lauren Gunderson’un Madam Giyotin isimli bu oyunu; dişi, özgün, provokatif, hem tarihi karakterleri hem de yenisi irdeleyen çok özel bir metin.
Olağan şartlarda Nisan 2020’de prömiyer yapacaktık. Pandemiyle birlikte orta vermek ve perde kapatmak durumunda kaldık. Şifalanmak ve öykülerimize sahip çıkmamız gerektiğini bildiğimiz için de, verdiğimiz ortadan sonra tekrar sarılarak, provalarımız sırasında tedbirlerimizi had safhada almaya çalışarak, çok değerli grup arkadaşlarımla birlikte hoş ve verimli bir süreç geçirdik.
‘ÖDENEKSİZ TİYATROLAR BÜYÜK BORÇLARLA BOĞUŞMAK ZORUNDA KALIYOR’
Ödeneksiz tiyatro yaparken ne üzere zorluklarla karşılaşıyorsunuz?
Ödeneksiz tiyatro yapmak devamlılığı olabilecek bir durum değil. Suya yazı yazmak, okyanusa potkal bırakmak üzere bir şey. Temeli olan, sürdürülebilir, emniyetli ve verimli bir alan değil. Ülkemizde kültür ve sanata atfedilen kıymet ortada. Hayatı algılama ve yaşama biçimimiz hiçbir vakit sanat üreticilerinin ömürlerini insanca sürdürmelerine, üretimlerini özgür bir biçimde gerçekleştirmelerine imkan tanıyan ve alan açan bir yapıda olmadı. Ödeneksiz tiyatrolar ferdî imkânlarla, büyük özverilerle ayakta kalmaya çalışıyor, seyircisinin takviyesiyle. Birden fazla vakit büyük borçlarla, kredilerle boğuşmak zorunda kalabiliyorlar.
Sanatın yaşamsal bir muhtaçlık olduğu gerçeğinin bünyelerimize hiçbir biçimde kodlanmadığı ülkemizde, ödeneksiz tiyatroların meseleleri açık yara üzere ortada duruyor. Ödeneksiz tiyatroların tacir sıfatından bir an evvel kurtarılması, sanat işçilerinin özlük hakları için kriterler belirlenmesi, tiyatroların ekonomik yapısı ve sanatsal vizyonları doğrultusunda tasnif edilmesi, kamu faydasına sanatsal faaliyetler gerçekleştiren irili ufaklı bu yapıların hakkaniyetle desteklenmesi gerekir. Buna iyi örnek teşkil eden ülkelerin fonlama, hibe ve sponsorluk modellerine bakıldığında içinde bulunduğumuz vahameti görebiliyoruz. Özel kesimin tiyatroya dayanak vermesi de teşvik edilmeli. Vergi muafiyeti, salon kirası, fatura katkısı, hibe, kredi ve gibisi takviyelerle bağımsız tiyatroların “gerçek” manada ayakta kalması sağlanabilir. Bunlar yasalaşmadığı ve yapılmadığı takdirde, bu işin bu şartlar altında sürdürülebilir bir tarafı yok. Hasebiyle ‘imkânsızın şarkısını’ fısıldıyoruz.
‘TİYATRONUN KENDİSİ BİR ALTERNATİF HALİNE BÜRÜNDÜ’
Alternatif tiyatro kavramına nasıl bakıyorsunuz? Üretim biçiminizi ve oyunların içeriğini “alternatif” olarak mı görüyorsunuz?
Alternatif tiyatro, kavramsal olarak yaptığımız işi ve yaptığımız işin içeriğini karşılayan bir tanım değil. Ben tiyatronun kendisinin artık bir alternatif haline büründüğünü hissediyorum. Alıcısı sonlu, ulaşacağı yer datalı ve bütünlüklü olarak “alternatif” bir seviyede ilerliyor. Biz gişe tasası ile üretilen imaller ortaya koymuyoruz. Bir yapım tiyatrosu değiliz. Prodüksiyonlarımıza ayırdığımız kaynaklar küçük değil. Hatta birçok vakit orta ölçekli yapım tiyatrolarının ayırdığı kaynakların çok çok üzerinde. Hem kederi ve kelamı kuvvetli öyküler anlatmak hem de estetik olarak kendimize has bir lisan ortaya koymak üzere dertlerimiz var. Üretim biçimimizi, estetiğimizi ve içeriklerimizi tam bağımsız ve avangart olarak tanımlayabilirim. Bugünün avangardını araştırıyoruz. Manaya ve oynama bilimine inanıyoruz.
‘KAPSAYICI BİR YASA ÇIKMALI VE ŞARTLAR İYİLEŞTİRİLMELİ’
Bir tiyatro kümesi oynayacak bir sahne bulmak için ne üzere zorluklarla karşılaşıyor? “Ev sahibi” olmamanın avantajları ve dezavantajları nelerdir?
Türkiye’de nitelikli tiyatro salonu bir elin parmaklarını dahi geçmiyor. Teknik manada, mimari manada, fonksiyonel manada oynayacak yanlışsız düzgün salonlar bulmak çok sıkıntı. Salonu olan tiyatroların dezavantajları da maddi açıdan çok çok büyük. Ödeneksiz bir formda salon açan tiyatro insanları, bunun tamamını kendi imkanlarıyla hiçbir kişi ve kurumdan takviye almadan yapıyor. Devlet dayanağı yok, sponsor dayanağı neredeyse hiç yok. Hasebiyle sürdürülebilirlik manasında büyük dert var. Salon masrafları, çalışanlar, vergiler, faturalar derken her gün ful seyirciye oynasak bile masraflarımız zar güç çıkabiliyor. Hatta birçok vakit çıkmıyor. Birçok yer bu şartlar ve imkânsızlıklar yüzünden perde kapatmak durumunda kaldı. Açık olanlar da zar güç devam edebiliyorlar. Bir an evvel kapsayıcı bir yasa çıkmalı ve şartlar iyileştirilmeli. Nitelikli bir tiyatro salonunda yerleşik olarak üretim yapabilme ve oynayabilme imkânının avantajları pek olağan ki çok büyük. Bir yuvanız ve aidiyetiniz oluyor. Lakin tiyatro yapabilmek için illa kapalı bir ortam mı gerek? Hayır. Ormanda da, tarlada da, sokakta da, denizin içinde de tiyatro yapılabilir. Çatlaklardan sızan ışık üzeredir, asfaltların, betonların ortasından baş veren çiçekler üzeredir sanat, elbette kendisine bir yuva ve çıkış yolu bulur.
‘PANDEMİ, TİYATRONUN NE KADAR ÖKSÜZ BİR ÇOCUK OLDUĞUNU GÖZLER ÖNÜNE SERDİ’
Pandemi şartlarının en çok etkilediği alanlardan biri de tiyatro… Bu süreci nasıl geçirdiniz/geçiriyorsunuz? Yol haritanız nedir?
Pandemi, tiyatronun ne kadar öksüz bir çocuk olduğunu ve kanatları kırık bir biçimde ömrünü sürdürmeye çalıştığını çok somut bir biçimde gözler önüne serdi. Devlet siyasetlerinin bile isteye bir kültür – sanat siyaseti doğurmamış olduğunu, büyük kurum ve şirketlerin tiyatroya fon yaratmak ismine gönülsüz olduğunu, daha da değerlisi dayanışma ve örgütlenme hususlarında büyük bir kısırdöngü içinde ne kadar atıl kaldığımızı, “usta” ya da “duayen” dediğimiz şahısların bir kamuoyu oluşturma gayretlerinin oluşmayışı hızımıza çarpılan somut durumlardı.
8 aydır birçok alanda olduğu üzere sanat işçileri de iki kolu birden kırık bir durumda yaşamaya çalışıyor. Seyirci takviyesi pek olağan ki çok kıymetli. Fakat bu kanayan açık yaraya, ilgili kurumların son derece duyarsız ve yetersiz kalmış olmaları yarınlara olan umudumuzu zedeledi. Sanat yeniden tarihi bir eşikten geçiyor. Bakalım bir ortada durmayı ve sesimizi duyurabilmeyi becerebilecek miyiz? Biz her şeye karşın üretmeye devam ediyoruz. Gelecek ne getirir şimdilik bilemiyoruz.
“Madam Giyotin” neyi anlatıyor?
Oyun; radikalleri, isyancıları, şairleri, öncüleri, feministleri, hükümdarları, kraliçeleri, ütopya haritalarını, ufukta müşahede yapan değişim habercilerini ve ümidi canlı tutmak için insanlığın bâtın tarihinden gelen başka sesleri ve onların sıra dışı öykülerini anlatıyor.
Öykü, 18. yüzyıl’da Fransız İhtilali sırasında yaşananları, gerçek hayatta hiç karşılaşmamış 4 bayanın hayali bir düzlemde buluşması üzerinden ele alıyor. Oyunda; şiddet, miras, bayan hakları, adalet, sanatın dünyayı nasıl değiştirip dönüştürebileceği bahislerine dikkat çekiliyor. Tarihî gerçeklerin dans ettiği ve makas değiştirdiği bir düş ortamı yaratmaya çalıştık. Muharririn ironik ve çağdaş lisanını kendi estetik biçimimiz üzerinden tekrar kurgulamaya itina gösterdik. Umarım seyircimizdeki karşılığı hoş olur.
‘MADAM GİYOTİN, TÜM SORUNLARIYLA AKTÜEL BİR METİN’
Oyun, içeriği itibariyle bayan problemini odağına alıyor. Mevzu itibariyle gündemle/güncelle olan alakasını, bu probleme metin bağlamında nasıl yaklaştığınızı açıklamak ister misiniz?
Dul kalmış ve özgürlüğünü sağlama almak için bir daha evlenmemiş aktivist oyun müellifi Olympe De Gouges, 100 bin kişinin başını tek bir baş ile değiştiren küçük suikastçı Charlotte Corday, hiçbir vakit gerçek bir arkadaşa sahip olamayan, istemeden nezaketsiz Marie Antoinette, Agostino Brunias fotoğrafından fırlayan üst aklın temsilcisi bir casus, “renksiz kadın” Marienne Angel oyunun karakterleri. Kıssa, 18. yüzyıl’da, Fransız İhtilali sırasında yaşananları bu 4 bayanın ana ekseninde ele alıyor. Biz de bugünün dünyasından ve bu yüzyıldan o periyoda bir selam göndererek, bu dört bayanın tuhaf ve sert kıssası üzerinden, bugünle dünü kucaklaştıran bir biçimle, absürt ögelerin ağır olduğu, “tarihsel gerçeklerle ters biçimde kaygısı olan” bir oyun çalıştık. Tüm sorunlarıyla yeni bir metin. Devrin adaletsizlikleri, ahlaksızlıkları, eril çürümüşlüğün ve patriarkal otoritenin bayan vücudu üzerindeki kanlı hegemonyası olduğu üzere duruyor. Günümüz dünyasında öldürme biçimleri değişti, lakin bayan ruhunun ve vücudunun maruz bırakıldığı mütecaviz lisan ve aksiyonlar hiçbir biçimde değişmedi. Bayanın altın çağı gelmeden ve bayan özgürleşmeden dünya fosseptik çukuru olmaktan kurtulamayacak. Simone de Beauvoir’ın kelamlarına kulak vermek lazım, “Kadın olmak doğal bir gerçek değildir. Belirli bir tarihin sonucudur.”
Gazete Duvar
