Rashad Robinson
Facebook, insan haklarını ciddiye almıyor. Şayet bunların birinci elden duymamış olsaydım -Mark Zuckerberg birbiri arkasına sıraladığı başarısız ve yetersiz mazeretleri geçen salı günü bir toplantı sırasında bana pazarlamaya çalışmamış olsaydı- bunu, Facebook’un son sürümünde hesap kontrollerinin birinci sayfasında okuyabilirdim. İnsan haklarını yerine getirmek, Facebook’un Donald Trump’a teslim olma tutkusuyla rekabet edemez.
Gerçek şu ki, Trump ve Facebook’un birbirine muhtaçlığı var. Facebook’un kendine has (kullanıcı/ç.n.) hedefleme yetenekleri ve memleketler arası güdümlü seçim sabotajı karşısında sürmekte olan zafiyeti, Trump’ın 2016 seçimlerini kazanmasına katkı sağlamıştı. 2020 yılında, Facebook’un hoşgörülü ve ‘laissez-faire’ (Fransızca “Bırakın yapsınlar”) siyasetleri, halihazırda nefret dolu tacizlere, yaygın biçimde yanlış bilgilendirme ve dezenformasyona imkan sağlarken siyah organizatörlerin susturulmasına da yardım etti.
TRUMP NE İSE, ZUCKERBERG DE ODUR
Facebook, bir şirket olarak tüm yanlış davranışları teşvik ediyor. Ne var ki bu durum, direkt Trumpvari bir liderlik modelinden beslenen Zuckerberg’den kaynaklanıyor. Güya tek başına tüm yanıtları biliyormuş ve diğerini dinlemesine gerek yokmuş üzere davranıyor. Güya tek başınayken büsbütün güçlüymüş, hiçbir sorumluluk olmaksızın neden olduğu sıkıntıların gerçekliğini inkar edebilecekmiş üzere hareket ediyor. Ayrıyeten çok sayıda toplumsal adalet kuruluşu (ve gitgide büyüyen bir şirketler grubu) tarafından yapılan ihtarlara karşın, neyin gerçek ve neyin düzmece olduğuna, adil ya da adaletsiz olanın ne olduğuna karar verebilecek tek merci üzere davranıyor.
Pekala neye karar verdi? İnsan hakları ihlallerinin siyaset oyununun sırf bir kesimi olduğuna, kar için kullanabileceğimiz öteki bir kumar fişi olduğuna karar verdi. Ve bu da, tıpkı Trump’ın şahsi bedellerinin ve kaprislerinin tüm hükümet genelinde yolundan şaşmış vazife ve normlar biçiminde kademeli olarak artması üzere, tüm şirket genelindeki karar alma süreci ve siyasetlere istikamet veriyor.
Trump ve Zuckerberg nitekim de birbirleri için yaratılmışlar. Irkçı bir nefret mitinginde karşı karşıya gelen beşerler hakkında ‘her iki tarafta da çok iyi insanlar’ olduğunu sadece Trump söyleyebilirdi. Ve sadece Zuckerberg hesaplanmış ve manipülatif palavralar yayılırken, ırkçı biçimde hedeflenen seçmenler bastırılırken ve siyahlara karşı şiddet davetinde bulunulurken ortada iki legal taraf olduğunu söyleyebilirdi. Yani, seni iktidarda tutan her ne ise onu…
ŞİRKETLER IRKÇILARLA YAN YANA OLMAK İSTEMİYOR
Öte yandan, bu bir aşk üçgeni. Çünkü Facebook reklam verenlerini de seviyor ve Facebook’un çevrim içi nefret telaffuzunu sistematik ve daima biçimde körüklemesi nedeniyle boykota iştirak git gide artıyor (Facebook’un nefret dolu atakları ve palavraları algoritmik olarak güçlendirme halini terk ediyorlar). Büyük kurumsal reklam verenler bile, reklamlarının bütün dünyaya sponsorları olduklarını ima eder biçimde beyaz milliyetçi içeriklerin yanında gösterilmesinden bıkmış ve dahası, kral üzere davranan biri tarafından telaşları görmezden geliniyor. Pekala Zuckerberg kimi seçecek? Onun yalnızca Trump’ın Silikon Vadisi versiyonu olmadığını bize ne gösterecek?
Zuckerberg üzere beşerler, daha da güçlü olmalarına yardım etmesi için Trump üzere güçlü beşerlerle paydaşlık kurduğunda, hepimiz özgürlüğümüzü yitiriyoruz. Facebook toplumsal söz alanında yeni bir çağ başlatmıştı; lakin Trump ve öteki güçlü beşerler için geri kalanlarımızdan farklı kurallar geçerli olduğunda, özgürlüklerimizin hiçbiri aslında garanti altında olamaz.
Facebook, Trump’ın şahsi toplumsal hesaplarında (Instagram ve WhatsApp dahil) yaptığı yanlış bilgilendirme ve kışkırtmalara ahenk sağlayabilmek için özel kurallar uyguluyor. Zuckerberg, Trump kuralları ihlal ettikten sonra, ondan daha kibar olmasını ya da tabirlerini yumuşatmasını isteyebilir. Ancak bunun akabinde kuralları ihlal eden ve tehlike içeren tabirleri tutmaya karar verecektir. Zuckerberg aslında Trump’ın elinde kalan sırf birkaç arkadaştan biri. Facebook ve Beyaz Saray ortasındaki derin ve ortak bağımlılık, Facebook’un boş vaatleri ya da siyahlarla ilgili boş dayanışma bildirileri ile örtbas edilemez.
FACEBOOK’UN TEHLİKELİ OYUNLARI
Facebook’un, bilhassa de her gün yüz binlerce ziyanlı iletisi ıskalarken içerik denetleyicilerinin sayısını azaltması, içerik denetleyicilerinin çalıştığı müthiş şartlar ve mevcut denetleme siyasetlerinden kimilerinin siyahların seslerini bastırırken beyaz insanların nefret telaffuzunu güçlendirmeye nasıl hizmet edebileceği göz önünde bulundurulduğunda, pek de umut vaat eden bir işaret değil.
Facebook, platformdaki fanatizmin büyümesini engelleme tarafındaki iç uğraşları durdurmak üzere bir geçmişe sahip. 2016’da hazırlanan bir iç rapor, “tüm aşırılık yanlısı küme iştiraklerinin yüzde 64’ünün teklif araçlarından kaynaklandığını ve aktifliğin birçoklarının Facebook’un ‘katılmanız gereken gruplar’ ve ‘Keşfet’ algoritmalarından geldiğini” ortaya çıkardı.
Bununla birlikte, sadece iki yıl sonra, 2018 sunumunda üstteki rapora atıfta bulunarak, yöneticiler çalışanlara ‘şirketin önceliklerinin toplumsal yarardan ferdî pahaya kaydığını’ söylediler; bu da Facebook’un ‘şirketin kurallarını ihlal etmediği’ sürece düşmanca yayınları denetlemeyeceği manasına geliyordu. Alışılmış ki, kurallar birçok vakit o kadar muğlaktır ki, Trump üzere maharetsiz birinin bile içinden geçip gitmesine müsaade verirler. Ve olağan ki, tüm bu kasıtlı muğlaklık ve boşluklar en üst kademeden kaynaklanıyor.
Zuckerberg, beyaz milliyetçiliği -ve genel bağlamda ırkçılığı- hakikat ve yanlışa dair ahlaki bir sorun değil, ‘sağa karşı sol’ üzere politik bir problem olarak görüyor.
IDARE KADEMESİNİN TAMAMI SAĞCI
Zuckerberg’in liderlik kademelerini doldurmak için seçtiği beşerler göz önüne alındığında bu bir sürpriz olmamalı. Üst seviye siyaset grubu üyeleri olan Joel Kaplan, Kevin Martin ve Katie Harbath’ın tamamı da sadece denetledikleri hükümet bağlantıları ve kamu siyaseti portföyleri içinde tercihli karar almaya yol açabilecek sağcı siyasetlere dayanan bir geçmişe sahipler.
Bu muhafazakarlar, sağcı oluşumların neyin gerçek olup olmadığını dikte etmesine imkan sağlamak için şirketin haber sürecini bir silah haline getiriyorlar. Breitbart News, tanınmış beyaz milliyetçiler ve neo-Nazilerle çalışmasına karşın nasıl olur da ‘güvenilir bir haber kaynağı’ haline gelebilir? Nasıl olur da Facebook, Daily Caller’ı -Tucker Carlson’ın kurduğu (ve yakın vakte kadar büyük kısmına sahip olduğu) makûs şöhretli bir yanlış bilgilendirme platformu- kıssaları yanlış etiketleme gücüne sahip resmi bir teyit denetçisi olarak atar?
Zuckerberg, tabir özgürlüğünün aziz fikirlerine hitap etse de -bir ironi olmaksızın siyah insan hakları önderlerinin fikirlerine atıfta bulunurken, bu bireylerin konuşmalarının rutin olarak susturulmasına şahsen kendisinin müsaade verdiğinden bahsetmez- oynanan oyun sahiden de tek bir şeyle ilgili. Trump’ı keyifli etmek. Bu başkanların kurumsal uygulama açısından sistematize ettiği standart budur ve sırf yeni bir liderlik yaklaşımı bu sistemi değiştirecektir.
Mark Zuckerberg’i ikna etmeye çalışmanın ya da onunla tartışmanın bir yolu yok. Ve maddelerin ne oranda adaletten yana olduğu ya da Facebook’un adaletten yana olmadığını gösteren ispatların ne kadar kıymetli olduğu önemli değil. Zuckerberg-Trump münasebetinden kendimizi korumak için yapabileceğimiz tek şey, Facebook’u seçtiği taraftan sorumlu hale getirmektir.
Yazının aslı The Guardian sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar
