Luděk Stavinoha-Apostolis Fotiadis*
2016 ve 2017’de, Amerikan idare danışmanlığı firması McKinsey’in, Yunan adalarına dolup taşan mültecilerin müracaat süreçlerinin hızlandırılması ve Türkiye’nin durumunu kurtaran tartışmalı muahede konusunda Avrupa’da yapılan görüşmelerin merkezinde bölge alması, mülteciler konusundaki kamu siyasetlerine dışarıdan müdahale yapıldığı konusunda tasalara neden oldu.
Kullanılan lisan, insanlık bunalımından fazla bir idare şurası toplantısını anımsatıyor: ‘Hedeflenen stratejiler’, ‘üretimi maksimize etmek’ ve ‘iltica sürecini uçtan uca kolaylaştırmak’.
Idare danışmanlığı konusunda Amerika’nın elit firmalarından biri olan McKinsey&Company’nin hatun ve erkeklerinin, 2016’da Avrupa kıyılarına gelen mültecilerin akınını durdurmak konusunda Türkiye ile dinamik bir muahede yapmakta zorlanan Avrupa Birliği bürokratlarına yaptıkları teklif tam da böyleydi.
Mart 2016’da AB, Yunanistan’a ulaşan mültecilerin Türkiye’ye geri kabul edilmesi ve haddi geçmeye çalışanların engellenmesi karşılığında Türkiye’ye 6 milyar euro ödemeyi kabul etmişti. Yunan kıyılarına gelip iltica talep edenlerin birçok Suriye, Irak ve Afganistan üzere çatışma ortamlarından kaçan insanlardı.
İnsan hakları öbeklerinin iltica hakkına yönelik bir risk olarak gördükleri bu itilaf, büyük tartışmalar yarattı fakat bu mutabakatın yapılmasında tesirli olan McKinsey’in ne ölçüde işin içinde olduğu ve birtakım AB kurumlarının onun bu rolünü gizlemek konusunda ne kadar ileri gittikleri daha evvel bilinmiyordu.
Bu araştırmada elde edilen bulgulara nazaran, McKinsey alanda nasıl bir muahede uygulanabileceği konusunda aylarca ‘pro bono’ (ücret beklemeden) saha çalışması yapmış ve AB siyasetinin en üst seviyedeki başkanlarına bazen yalnızca laflı olarak hizmet vermişti. Ahir, AB’nin en üst seviyedeki başkanları bu siyasetin uygulanmasını sağlamak üzere ihalesiz formda, yaklaşık bir milyon Euro’luk danışmanlık kontratıyla onu ödüllendirdi.
Sonradan Avrupa bloğunun iç tefviz gözlemcisi, bu ahdin ‘usulsüz’ olduğuna hükmetti.
2015’te Almanya’nın iltica müracaatlarının devrini hızlandırma uğraşı konusunda McKinsey’in soruna dahil olması, iltica müracaatında bulunanların haklarının hiçe sayıldığına dair kaygılarla birlikte sorgulanır hale gelmişti.
Kasım 2017’den itibaren elde edilen dokümanlara dayanan Balkan Araştırmacı Gazetecilik Ağı (BIRN) araştırması, Avrupa’nın alanda yaşanan bunalımı ele alması konusunda şahsi idare danışmanlarının bürokratları ne ölçüde yönlendirdiğine ve bürokratların kendilerine biçilen rolleri nasıl sürdürmeye çabaladıklarına dair yeni haberler içeriyor.
Daha evvel Milletlerarası Şeffaflık Örgütü’nde yolsuzlukla savaş meydanında çalışıp Avrupa Savunuculuğu Başkanlığı hizmetini yürüten, Avrupa Parlamentosu bütçe encümeni üyesi Alman parlamenter Daniel Freund, “Eğer kimi şirketlerin geliştirdiği programlar sonradan politik kararlar haline geliyorsa bu, politik manada telaş verici bir durumdur ve dikkatle incelenmesi gerekir” diyor.
“Aynı şirketler, gerekli prosedürler atlanarak, müteakip akitlerle ödüllendiriliyorsa bilhassa dikkat edilmeli.”
BAŞARISIZ OLAMAYACAK KADAR KIYMETLI BİR MUAHEDE
Mart 2016 ittifakı, çoğunluğu Suriye, Irak ve Afgan kökenlilerden oluşan 850.000 kişinin, evvelki yıl tekneler ve lastik botlarla Türkiye’den Yunanistan’a geçmesinden sonra Brüksel, Ankara ve Avrupa’nın bir seri başşehrinde sahnede olan destansı bir jeopolitik tansiyonun bitiş noktasıydı.
Dokuz yıldır komşusu Suriye’de devam eden savaş yüzünden 3,5 milyon mülteciye mesken sahipliği yapan Türkiye, Türk vatandaşları için vize serbestisi sağlanması ve Türkiye’nin AB’ye üyelik görüşmelerinin tekrar başlamasını da içeren milyarlarca Euro’luk yardım karşılığında kendi topraklarından giden sistemsiz mültecileri geri kabul edeceğine kelam verdi. Ayrıyeten, Yunanistan’dan Türkiye’ye dönen her bir Suriyeli için Türkiye’den bir Suriyeli mültecinin Avrupa’da tekrar yerleşmesini sağlanacaktı.
AB bu ayrıntılı tasarıyı memnuniyetle karşıladı gelgelelim insan hakları savunucuları, korunma talep eden kişinin reddedilmemesine dair ilticayla ilgili bir seri milletlerarası hak varken, Türkiye’nin iltica talep edenlerin geri gönderilebileceği ‘güvenli bir üçüncü ülke’ olarak tanımlanmasına dayanan bu mutabakatın, tehlikeli bir emsal olduğunu söylediler.
Muahede Ege Denizi’nden geçişleri durdurmaya yardımcı oldu fakat kısa vade sonra ittifakın gayrı kısımlarının mahalline getirilmediği ortaya çıktı; itilafın merkezinde iltica müracaatlarının, temyiz dahil 15 gün içinde sonuçlandırılacak halde hızlandırılması vardı. Itilafın bu kısmı işlemiyordu ve yeni hareket kısıtlamaları, iltica başvurusu yapanların Yunan adalarında sıkışıp kalması manasına geliyordu.
Lakin AB için bu mutabakat raydan çıkarılamayacak kadar değerliydi.
Türkiye’nin iltica edilebilecek inançlı bir memleket olduğu öncülüne dava açanlardan biri olan avukat Marianna Tzeferakou, “Avrupa Komisyonu’nun ve bu itilafın gerisindekilerden gelen direktifler, hiçbir yasal argümanı ya da prosedür dertlerini dikkate almadan, Yunanistan’ı AB-Türkiye muahedesini kesintisiz halde uygulamak zorunda bırakıyor” diyor.
“Birisi bu itilafın uygulanmaya başlamasına dair buyruk verdi. Muğlaklık ve mevzuata ait tahkim, prosedüre dair verilen garantilerin çökmesine neden oldu. Bu politik bir karardı ve başarısız olmasına müsaade verilemezdi.”
Gelelim MecKinsey’e.
EŞZAMANLI ORTAYA ÇIKAN AKSIYON PLANLARI
İltica müracaatlarının nasıl daha süratli değerlendirebileceği konusunda daha yeni Almanya’ya danışmanlık hizmeti vermiş olan firmanın bilirkişileri, tıpkı devirde Yunanistan mülteci hizmetleri GAS’da çalışan, gelgelelim isimlerinin belirtilmesini istemeyen iki kaynağın verdiği malumata nazaran, 2016’nın yaz aylarında Yunanistan’da çoktan saha araştırması yapıyordu.
Balkan Araştırmacı Gazetecilik Ağı tarafından incelenen evraklara nazaran, başkanlığını Hollanda’dan Maarten Verwey’in yaptığı ve üye devletlerin yapısal ıslahatlar tasarlayıp pratiğine yardım etmeyi amaçlayan ‘Yapısal Islahat Destek Servisi’ (SRSS) isimli AB kuruluşu ile firma arasında ‘ön görüşmeler’ yapılmaktaydı. Vermey tıpkı hengamda AB-Türkiye mutabakatının AB koordinatörüydü; artık ise Yapısal Islahat Destek Servisi’nin başkanlığına devam etmekle birlikte, AB’nin umum ekonomik ve finansal münasebetlerinin yöneticiliğini yürütüyor.
Vermey’e bu görüşmelerin ‘detayı’ sorulduğunda, AB’nin yürütme organı olan Avrupa Komisyonu’nun bu hususla ilgili “başka rastgele bir dokümana sahip olmadığı” karşılığını verdi.
Buna karşın, Eylül 2016 civarında Mc Kinsey, nasıl yardımcı olabileceği konusunda masasında ‘pro bono’ bir teklife sahipti ve ‘Entegre mülteci idaresi yoluyla Avrupa Komisyonu’nu desteklemek’ başlığını taşıyan bu teklifi Verwey Ekim ayında imzaladı.
AB’nin mülteci kuruluşu Avrupa İltica Desteği Ofisi’nin (EASO) idare konseyi tutanakları, McKinsey’in iltica davaları konusunda Avrupa Komitesi tarafından ‘Yunan adalarındaki durumu incelemek ve birikmiş işlerin bitirilmesini sağlayacak bir hareket planı üretmek” üzere Nisan 2017’ye kadar görevlendirildiğini göstermektedir.
Encümenden bir sözcü, Balkan Araştırmacı Gazetecilik Ağı’na yaptığı açıklamada, “McKinsey Yunan mülteci kabul sisteminin geliştirilmesi konusunda fiyatsız hizmet vermek için istekli oldu” dedi.
Gayrı kısaltılmış dokümanlara nazaran, sonraki 12 hafta boyunca, McKinsey, Yapısal Islahat Destek Servisi, Avrupa İltica Desteği Ofisi ve AB Hudut Güvenliği Ajansı Frontex ile Yunan yetkililerin aralarında olduğu, mevzuya dahil olan en kıymetli şahıslarla birlikte çalıştı.
İki haftada bir yapılan paydaş içtimalarında McKinsey, iltica başvurusu sürecinde tespit ettiği zorlukları ve iş yükünü azaltmak için alınabilecek bir seri tedbir teklifini sunmaya başladı. Tekliflerinin bir kısmı ‘mini-pilot’ ortam haline gelen Sakız Adası’nda halihazırda test ediliyordu.
Ekim ayının ortasında yapılan birinci içtimada, McKinsey danışmanları içtimada bulunanlara Avrupa İltica Desteği Ofisi ve Yunan mülteci hizmetleri ile temyiz makamları tarafından bakılan iltica davalarının “işlenme oranları”nı gösterip bunların kıymetli ölçüde artması gerektiğini söyledi.
Aralık ayında, McKinsey’in ilgili her aktör için belirlenmiş ‘hedeflenen stratejiler ve tavsiyeler’ içeren ‘eylem planı’ hazırdı.
Tıpkı ay, 8 Aralık’ta, Verwey AB-Türkiye mutabakatının uygulanması konusunda AB’nin kendi Ortak Hareket Planı’nı sundu ve 15 Aralık’ta AB’nin hükümet liderleri bu planı onayladı.
McKinsey’in mevzuya dahil olduğuna dair hiçbir ibare yoktu ve Balkan Araştırmacı Gazetecilik Ağı bu mevzuyu sorduğunda Komite, planın “Komisyon ile Yunan yetkililer tarafından birlikte hazırlanmış bir belge” olduğu malumatını verdi.
Tekrar de Avrupa İltica Desteği Ofisi’nin 2017 Yıllık Raporu’nda, Avrupa Konseyi’nin biriken iltica davalarının temizlenmesi için “danışmanlık aksiyon planı”nı onayladığına, dikkat çekmeyecek formda atıfta bulunulmaktadır.
Adalardaki tecrit kamplarının kapasitesinin artırılması ve davaların ‘segmentasyon’u, Avrupa İltica Desteği Ofisi ve GAS’ın vaka çalışanlarının, çevirmenlerin ve Frontex refakat memurlarının sayısının artırılması, iltica sürecindeki temyiz adımlarının sayısının sonlandırılması ve temyizlerin sürece koyulmasının ve görüşlerin hazırlanmasının formunun değiştirilmesi konusunu içeren hususlar incelendiğinde, McKinsey’in planıyla AB’nin Ortak Hareket Planı harika benzeridir.
Kimi bahislerde ise birebir birebirdir: McKinsey’in “hız ve kaliteyi artırmak için dava çeşitlerine nazaran kapsamlı segmentasyon” olarak yaptığı teklif, AB’nin Ortak Hareket Planı’nda “hız ve kaliteyi artırmak için dava kategorilerine nazaran segmentasyon” olarak geçmektedir.
McKinsey’in Yapısal Islahat Destek Servisi (SRSS) için yaptıklarının birden fazla kısaltılmış durumdadır.
Haziran 2019’da Komite, ‘üçüncü taraflar (örneğin kaçakçılık ağları) tarafından istismar edilebileceği’ gerekçesiyle ‘kamu güvenliği’ için ‘risk’ oluşum edebileceği için bu malumatın ifşa edilmemesi gerektiğine dair karar aldı.
Tümünün açıklanmasının ise McKinsey’in ‘ticari çıkarlarının önemli halde zarar görmesi’ riskini barındırdığını savundu.
Avrupa Encümeni Umum Sekreteri Martin Selmayr, “Talep edilen evraklarda husus hakkında kamu yararı ve hususî kesimin menfaatinin olabileceğini anlıyorum, bu durumda, şeffaflık açısından böylesi bir kamu yararının, ilgili şirketin ticari menfaatini himaye mecburiyetinden daha ağır basmayacağını değerlendiriyorum” yazdı.
Yapısal Islahat Destek Servisi (SRSS), Verwey’in Ekim 2016’da imzaladığı McKinsey teklifini ifşa etmeyi reddetmesinin, bu araştırma esnasında elde edilen iç evraklara nazaran, mümkün bir çıkar çatışması olabileceğine dair öneriyi reddetti.
Avrupa İltica Desteği Ofisi idare konseyi tutanaklarına nazaran, Avrupalı başkanlar Ortak Fiil Planı’nı onayladığı anda, Avrupa İltica Desteği Ofisi’nden bu planın yürürlüğe konması için ‘McKinsey ile direkt kontrat yapması’ istendi.
‘POLİTİK BASKI’
Jose Carreira’nın Avrupa İltica Desteği Ofisi’nin başkan yöneticisi, Joanna Darmanin’in ise ajansın operasyon başkanı olduğu periyotta imzaladığı, 992.000 Euro’luk mukavele, 20 Ocak 2017’de bir ‘istisna notu’ eklenmiş biçimdeydi. Notta, “zaman sınırlaması ve politik basınç sebebiyle zarurî tefviz prosedürü takip edilmeden muahedenin imzalanarak yürürlüğe girmesi zarurî kabul edilmektedir” yazıyordu.
Sonraki yıl, Avrupa’da finans teftişi yapma salahiyetine sahip olan Avrupa Sayıştay’ı (ECA) Avrupa İltica Desteği Ofisi’nin yıllık hesap murakabesinde, AB düzenlemelerinde şeffaflık ve yarışma sağlamak için öngörülen tefviz prosedürlerinin hiçbirinden geçmeden, ödeme almış “önceden seçilmiş tek bir ekonomik operatör” buldu.
Yıllık teftiş raporunda, “Bu sebeple kamu tefviz prosedürü ve tüm ilgili ödemeler (992.000 Euro) usulsüzdür” sözü bölge aldı.
Sayıştay raporunda McKinsey’in ismi geçmiyordu. Ama “usulsüz” bulunan kontratın Yunanistan’da aksiyon planının uygulanması için sağlanacak danışmanlık hizmeti için Avrupa İltica Desteği Ofisi tarafından yapıldığı belirtiliyordu; hesap denetçisinin belirttiği ölçü McKinsey kontratındaki fiyat ile birebir birebirdi ve Avrupa İltica Desteği Ofisi’nin bir sözcüsü dolaylı olarak kelam konusu mukavelenin tek ve tıpkı olduğunu doğruladı.
McKinsey bağıdı sorulduğunda Avrupa İltica Desteği Ofisi Sözcüsü Anis Cassar, “Avrupa İltica Desteği Ofisi, münhasıran de Avrupa Sayıştayı’nın dahil olduğu hususlarda, ferdî akitlerle ilgili ayrıntılar hakkında malumat vermez. Tekrar de sizin de dikkatinizi çektiği üzere kelam konusu tefviz prosedürü Sayıştay tarafından yöntemsiz bulunmuştur (illegal değildir)” dedi.
Anis Cassar, “İlgili AB kurumları ve Üye Ülkeler’in acil talepleri nedeniyle laf konusu tefviz istisnai tefviz kurallarıyla verilmiştir” açıklamasını yaptı.
McKinsey’in Küresel Medya Ilgileri yönetici yardımcısı Graham Ackerman, firmanın daha ziyade detay vermesinin mümkün olmadığını söyledi. Balkan Araştırmacı Gazetecilik Ağı’na, “Firmamızın kıymetleri ve kapalılık siyasetine bağlı olarak müşterilerimizi yahut müşterilerimize verdiğimiz hizmetin detaylarını kamuya açıklayamayız” malumatını iletti.
‘DEĞERLENDİRME, GERİ BİLDİRİM, AMAÇ BELİRLEME’
Avrupa İltica Desteği Ofisi’nin tefviz kayıtları birinci defa sorgulanmıyor.
Ekim 2017’de AB’nin dolandırıcılık gözlemcisi OLAF, 2016’da tespit edilen usulsüzlükleri esas alan bir soruşturma başlattı.
Bu soruşturma Haziran 2018’de, McKinsey kontratında ‘istisna notu’nda ortak imzası bulunan Carreira’nın istifa etmesini sağladı. Kasım 2018’de Politico’da yayınlanan habere nazaran, soruşturma esnasında tefviz kurallarına uyulmamasından işçi tacizine kadar uzanan bir seri ihlal tespit edildi.
Avrupa İltica Desteği Ofisi, McKinsey akdinin OLAF’ın soruşturmasında nokta almadığını belirtiyor. OLAF ise bu mevzuda icmal yapamayacağını söyledi.
McKinsey’in işi, Ocak 2017’den Nisan 2017’ye kadar, AB’nin iltica müracaatlarının “ortadan kaldırılması” ve Yunan adalarındaki kalabalık yükünün hafifletilmesi talebi tarafına getirilene kadar devam etti.
Projeyi denetleme işi, Verwey, Carreira, McKinsey ekibi ile Yunan üst seviye başkanlar ve Avrupa Komitesi hizmetlilerinden oluşan bir idare heyetindeydi.
McKinsey operasyonunun detayları Mayıs 2017’de sunulan bir raporda bulunmaktadır.
Avrupa İltica Desteği Ofisi, raporun “hassas ve kısıtlayıcı içerik”te olduğunu belirterek raporu yayınlamayı reddetti. Raporun kamuya açıklanmasının, “kamu güvenliğini ve memleketler arası ilgileri tehlikeye atacağı, birebir hengamda McKinsey&Company’nin ticari menfaatleri ve fikri mülkiyet haklarına zarar vereceğini” belirtti.
Bu cevap, Carreira tarafından imzalanmıştı.
Bu haberin hazırlanmasını sağlayan bir gazeteci, AB Ombudsmanı’na şikayette bulunduktan sonra Avrupa İltica Desteği Ofisi, raporun birkaç kısmını açıklamayı kabul etti.
1500 sahifelik raporun açıklanan kısımları, bugüne kadar kamu siyaseti sahasına giren iltica hakkı konusunda, büyük bir kişisel danışmanlık firmasının nasıl bir rol üstlendiğine açıklık getirmektedir.
Idare danışmanlığı jargonunda, McKinsey’in araya girmesinin arkasında yatan mantık “üreticiliği maksimize etmek”tir. Bunun meali, mümkün olduğu kadar çokça iltica müracaatının en süratli formda sürece alınması ve bu müracaatlardan onaylanmış olanlar arasından kimlerin Yunan anakarasına gönderileceği, kimlerin “geri gönderilebilir göçmen” statüsüyle Türkiye’ye gönderilmek üzere had dışı edileceğine karar verilmesidir.
Süratle hareket edilmesini sağlamak için “performans idaresi sistemleri” pratiğe konulurken reddedilen iltica taleplerinin temyiz davalarını gören komitelerin haftalık “randıman”larını “takip etmek” için mekanizmalar üretilmiştir.
Vaka vazifelileri ve mülakatları yürütenlerin alana gönderilmesinden evvel harcanan devir kısaltılmış, Yunan bürokrasine malumat teknolojileri desteği hızlandırılmış ve iltica başvurusu reddedilmiş olanlar için polise “geri gönderilebilir olduğuna karar verilen göçmenlerin çabucak tutuklanması” buyruğu verilmiştir.
O periyotta Yunan iltica ajansında çalışan dört kişinin BIRN’e verdiği malumata nazaran McKinsey’in ajans çalışanına erişimi vardı fakat onların tabirine nazaran, firmanın danışmanlık yaklaşımı meydandaki gerçeklikle aykırı düşüyordu.
McKinsey tarafından verilen “liderlik eğitimi” kursuna katılan eski bir çalışan, isminin zımnî kalmasını talep ederek BIRN’e şu açıklamayı yaptı: “İltica başvurusu yapanlar için kurulmuş bir kampta verilen kamu hizmetinin mantığıyla çok alakasız gelmişti.”
Bir memur ise McKinsey’in teklif ettiklerinin birçoklarının GAS tarafından aslında dikkate alındığını ve uygulanmasına ya da reddedilmesine GAS tarafından karar verildiğini belirtti.
“İşimizi nasıl organize edeceğimize dair ana fikirler zati GAS’ın idare merkezinde belirleniyor” diyen memura nazaran, “McKinsey’in yaptığı tek katkı, kurumsal formüller olarak kıymetlendirme, geri bildirim, maksat belirleme ve teşebbüs üzere, meali olmayan şeylerdi.”
Hakikaten de iş yükünün azalması çetin görünüyordu.
Arka arda gelen “ilerleme güncellemeleri”nin hepsinde, McKinsey, idare komitesini üretkenliğin “hedefe ulaşmak için gayrikâfi seviyede” olduğuna dair mütemadi uyarıyordu. Kendi kayıtlarına nazaran, ahit boyunca hudut dışı edilenlerin sayısı haftada 50 kişiyi asla geçmedi. Maksat ise 340’tı.
McKinsey, Mayıs 2017’deki final raporunda, Şubat 2017’de ortalama 170 gün olan iltica prosedürü müddetini yalnızca 11 güne indirerek “sürecin yekun vadesini kısaltmayı” başardığıyla övünüyordu.
Buna karşın binlerce mülteci, bu işin ahir aylarca haddinden fazla aşamada kalabalık durumdaki ada kamplarında kapana kısılmış vaziyette kaldılar.
McKinsey, Nisan 2017’de adada kalan mülteci sayısını Yunan yetkilileri tarafından “veri doğrulaması” beklenen 6.000 kişi olarak açıklarken, Yunan hükümeti bu sayının 12.822 olduğunu belirtiyordu. Bu rakam McKinsey’in mukavele yaptığı Ocak ayındaki müracaatlardan yalnızca 1.500 azdı.
Kış sert geçmişti; sığınmacılarla çalışan tertipler kimi insanların zarar gördüğü yahut öldüğü hadiseleri belgelemişlerdi ama Yunan yetkililer ya hiç soruşturma açmıyor ya da bu hususlarla gereğince ilgilenmiyorlardı.
McKinsey’in final raporuna nazaran, adalarda 40 saha ziyareti, 200’den çokça içtima ve atölye çalışmaları yapılmıştı. Farklı formda, McKinsey’in 2016’da ‘pro bono’ çalıştığı, 2017’de ahit yaptığı düşünüldüğünde, “Ekim 2016’dan itibaren” yapılan 21 idare şurası toplantısından laf ediliyordu. “Proje özeti” kısmında ise McKinsey, Yunanistan’da bir aksiyon planının “geliştirilmesi” ve “uygulanması” için “davet edildiğini” belirtiyordu.
Buna karşın Avrupa Encümeni, bu araştırmaya verdiği cevaplarda, 2017’de McKinsey’i “önceden seçmiş” olmadığını, Avrupa İltica Desteği Ofisi’nden firmayla mukavele imzalamasını da istemediğini belirtti.
Suriye’deki askeri kayıplar ve kendi devletindeki politik aksiliklerden gündemi değiştirmek isteyen Türkiye Cumhhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2020’nin Şubat ayının ahir Brüksel’i muahedenin geri kalan kurallarını mahalline getirmemekle suçlayarak AB ile yaptığı muahedeyi yırtıp attı. Fakat daha itilafın çöktüğünün ilan edilmesinden evvel, Birleşmiş Milletler donelerine nazaran 7.000 mülteci ve göçmen 2020’nin birinci iki ayında Yunan kıyılarına ulaştı.
ALMAN KONTAĞI
Avrupa’nın bu bunalımı ele almasında ünlü danışmanlık firmasının hususa el atması birinci defa olmuyor.
Raporlara nazaran, 270.000’den ziyade iltica başvurusu evrakının yükünün temizlenmesi ve iltica başvurusu sürecinin kısaltılması için Alman Birleşik Göç ve İltica Ofisi’nin McKinsey’e 45 milyon Euro’dan ziyade ödeme yapması politik bir skandala dönüştü.
Alman medyasında yazılanlara nazaran, yekun meblağın içinde “Entegre Mülteci Yönetimi” için ödenen ölçü 3,9 milyon Euro’ydu. Bu hizmetin ismi, McKinsey’in Eylül 2016’da AB’ye önerdiğiyle birebirdi.
Paralellikler bununla da bitmiyor.
McKinsey’in Ocak 2017’de Avrupa İltica Desteği Ofisi ile bağladığı akitle hayli emsal formda, firmaya yapılan ödemenin yarısından ziyadesinin durumun acilliği sebebiyle alışılagelmiş kamu tefviz kaideleri uygulanmadan gerçekleştiğini Alman medyası ortaya çıkardı. Der Spiegel, akdin imzalanmasından evvel firmanın yüzlerce saat ‘pro bono’ iş yaptığını duyurdu. McKinsey, birleşik bir mukavele alabilmek için evvelden parasız iş yaptığını reddetti.
Yeniden, itilafın ayrıntıları bâtın olarak sınıflandırıldı.
Almanya’da şeffaflık için STK olarak çalışan FragdenStaat’ın yöneticisi Arne Semsrott, McKinsey’in Almanya’da yaptığı işi incelemişti. Semsrott, bu üzere durumlarda şeffaflık olmamasının Avrupalı vergi mükellefleri için para ve kontrol kaybı manasına geldiğini söylüyor.
Semsrott, Almanya ve AB’nin bu türlü bir dış kaynaklı satın alımın detaylarını zımnî tutması hakkında BIRN’e şu açıklamayı yaptı: “Şeffaflık olmaması McKinsey’e ve vesair danışmanlık firmalarına kamu bütçesinden daha ziyade ödeme yapıldığı mealine gelir. Birebir vakitte bu şeffaflık eksikliği, gerçekte neler olduğu konusunda kamusal kontrol yapılamayacağı mealine da gelir.
Atina’daki karar alma süreçleri konusunda malumat sahibi olan kaynaklar, McKinsey’in Münih’teki ortaklarından Solveigh Hieronimus’un, Yunanistan’da Avrupa İltica Desteği Ofisi mukavelesinin uygulanması esnasında şirketin ekibinin koordinatörü olarak çalıştığı haberini verdi. Hieronimus, Alman medyasında yan alan haberlere nazaran, şirketin hizmetlerinin Alman hükümetine sunulmasında da kilit rolü üstlenmişti.
Hieronimus, BIRN tarafından gönderilen e-postaya karşılık vermedi.
Daha evvel Milletlerarası Şeffaflık Örgütü için çalışan Alman parlamenter Freund, McKinsey’in Yunanistan’daki rolünün tasa verici olduğunu söylüyor.
Freund, BIRN’e yaptığı açıklamada, “Avrupa Konseyi’nin karar alma süreçlerinde yabancı işletmelerin rastgele bir tesirinin olması ülkü bir durum değildir. Bu tip kararların, siyasetçiler tarafından yasal tahlillere ve bağımsız mütehassıs tavsiyelerine dayanılarak alınması gerekir” diyor.
Bu araştırmada mekan alan gazetecilerden biri, McKinsey’in mutabakatlarının detaylarının gizlenmesi konusunda Temmuz 2019’da AB Ombudsmanı’na yine şikayette bulundu.
Kasım ayında AB Ombudsmanı, “Kamu bütçesinden finanse edilen girişimlerin içeriği konusunda kamunun bilgilendirilme hakkı vardır” prensibine gönderme yaparak, Avrupa Komisyonu’na “Fon verilen girişimin, mahsusen de iş paketleri ve girişim çıktısı olarak belirtilenlerin tümüyle açıklanması gerekir” ihtarını yaptı.
Avrupa Komitesi Lideri Ursula von Der Leyen, AB Ombudsmanı’na “buna değerle katılmıyorum” karşılığını verdi. Yazılı karşılığında laf konusu girişimin “iş stratejisi açısından ve firmanın ticari ilgileri dikkate alındığında hassas bilgiler” içerdiğini belirtti.
Avrupa Komitesi Yöneticisi, daha evvel de McKinsey ile muahedeler yapmıştı; von der Leyen Şubat ayında kişisel bir Bundestag komitesinin huzurunda, kendisinin 2013-2019 arasında savunma bakanı olduğu periyotta McKinsey’in de aralarında bulunduğu yabancı danışmanlık firmalarıyla yapılan onlarca milyon Euro’luk mukaveleler konusunda söz verdi.
2018’de Almanya’nın Birleşik Mali Kontrol Ofisi, kimi kontratlarda taraf alan prosedürlerin kanuna tam olarak mütenasip olmadığını ve maliyet aktifliği bulunan muahedeler olmadığını söyledi. Von der Leyen, usulsüzlüklerin var olduğunu kabul ederek eksiklikleri gidermek için pek çok şey yapıldığını beyan etti.
Von der Leyen, 2014 yılında McKinsey’in başkanlarından Katrin Suder’i Bundeswehr’in tefviz sistemine ıslahat yapmak üzere bakan olarak ataması konusunda da sorgulandı. 2018’de bakanlıktan ayrılan Suder’in, kontratların yapılmasında tesiri olup olmadığı sorulduğunda von der Leyen, bu türlü bir durum olmadığını varsaydığını söyledi. Bu tip kararların alınmasını “benim maaş seviyemin çok altında” işler olarak tanımladı.
Von der Leyen, Politico’da 9 Haziran’da konum alan habere nazaran Almanya’nın iktidar partileri tarafından suçlandı.
AB Ombudsmanı, Avrupa Komisyonu’nun McKinsey dokümanlarının erişime açılmasını reddetmesi konusuna şimdi yanıt vermedi.
* Bu haber, Balkan Araştırmacı Gazetecilik Ağı (BIRN) tarafından 18 Haziran 2020’de Gazete Duvar’a ulaştırılan metin üzerinden çevrilmiştir. (Çeviri: Melishan Devrim)
Gazete Duvar
