Birleşmiş Milletler (BM) 26 Haziran 1997 yılında “İşkence Görenlerle Dayanışma Günü” olarak ilan etti. İHD İstanbul Bürosu ve TİHV İstanbul Temsilciliği 26 Haziran günü münasebetiyle bir basın içtiması gerçekleştirdi. İHD binasında yapılan içtimaya TİHV Yöneticisi Şebnem Korur Fincancı, İHD İstanbul Büro Yöneticisi Gulseren Yoleri, SES ve Tabipler Odası üye ve başkanları katıldı.
İHD Lideri Gülseren Yoleri tarafından okunan açıklamada, Türkiye’nin ‘İşkenceye Karşı Sözleşme’yi 1988’de kabul ettiği, Anayasa ve Ceza Kanunu’nda işkenceyi yasakladığı belirtilerek, “Maalesef devletimizde de azap ve öbür istenilmeyen muamele yalnızca askeri darbeler periyodunda değil tüm cumhuriyet tarihi boyunca sistematik bir devlet pratiği olarak varlığını korumuştur” sözlerine nokta verildi.
‘KÖTÜ MUAMELE PRATIKLERINDE ÖNEMLI BİR ARTIŞ GÖRÜLMEKTEDİR’
Azabın Türkiye’nin en değerli insan gakları sorunu olduğuna dikkat çekilen açıklamada şöyle denildi: “Ancak iktisattan topluluk sıhhatine kadar memleketin tüm problemlerini güvenlik sorunu haline getiren mevcut siyasal iktidarın pres ve denetime dayalı yönetme üslubu sonucu günümüzde tüm devlet adeta azap mekânı haline gelmiştir. Siyasal iktidarın giderek daha fazla otoriterleşmesi ile orantılı biçimde devlet erkinin çeşitli kademelerinde yaygınlaşan yasa, kural ve norm murakabesinden kaçınma, keyfilik, bilinçli ihmal üzere sebeplerle yol teminatlarının ihlal edilmesi, gözaltı müddetlerinin uzunluğu, izleme ve tedbire mekanizmalarının işlevsiz kılınması ya da bağımsız izleme ve önlemenin hiç olmaması sonucunda resmi gözaltı merkezlerinde azap ve başka berbat muamele pratiklerinde önemli bir artış görülmektedir. Kolluk güçlerinin barışçıl toplanma ve şovlara müdahalesi sırasında, sokak ve açık yerlerde ya da mesken ve iş konumu üzere mekânlarda, yani resmi olmayan gözaltı mahallerinde ve gözaltı dışındaki ortamlarda yaşanan azap ve vesair beğenilmeyen muamele pratikleri da evvelki devirlerde görülmeyen bir boyuta varmıştır.”
‘ZALİMANE VE UTANÇ VERİCİ’
Açıklamada, kolluk güçlerinin üniversal hukukta ve memleket yasalarında tanımlanan güç kullanma yetkisinin çok ötesine geçtiği, kural dışı, denetlenmeyen, cezalandırılmayan, siyasal iktidar tarafından görmezden gelinen velev teşvik edilen şiddetin günlük ömrün bir kesimi haline geldiği tespitleri taraf aldı. Açıklama şöyle devam etti:
“Bunun en çarpıcı örneklerine son devirlerde Covid – 19 salgını sırasında tanık olmaktayız. Salgınla savaş kapsamında alınan önlemlere uymadıkları gerekçesiyle çok sayıda yurttaş, kolluk güçlerinin azap ve öteki beğenilmeyen muamele niteliğine varan şiddetine maruz kalmıştır. Keza demokratik bir topluluğun temelini oluşturan ve Anayasa tarafından da teminat altına alınmış olan toplanma ve şov yapma özgürlüklerini kullanarak yürüyüş yapan HDP’lilere ve baro yöneticilerine yöneltilen zalimane ve utanç verici kolluk şiddeti de bu durumun en aktüel örneklerini oluşturmaktadır. Yakın tarihimizin en utanç verici insan hakları ihlallerinden biri olan insanlığa karşı cürüm niteliğindeki çetinle kaçırma/kaybetme vakalarında OHAL’in ilan edildiği 2016 yılından bu yana yine bir artış görülmesi son kademe telaş vericidir. Azap ve vesair istenilmeyen muamele tatbiklerinin her açıdan ağır olarak yaşandığı cezaevleri, Covid-19 salgını ile birlikte devletin yaşamsal açıdan en riskli mekânları haline gelmiştir.”
‘CEZASIZLIK TEMINAT ALTINA ALINIYOR’
Bu tespitlerin memleketler arası kurumların raporlarına da yansıdığına dikkat çekilen açıklamada, siyasal iktidarın ise ihtarları dikkate almadığı tersine azaba cezasızlığı ‘güvence’ altına almaya çalıştığı vurgulandı.
Açıklamada, talepler şöyle sıralandı:
- Azabın devletimizde bu boyutta olmasının en temel nedeni azap yasağının mutlak niteliği ile bağdaşmayan çok önemli bir cezasızlık kültürünün varlığıdır. Her şeyden evvel sıradan bir kural haline getirilmeye çalışılan cezasızlık siyasetlerine son verilmelidir.
- Her seviyede yetkililer işkenceyi ve işkenceciyi öven, teşvik eden söylemlerden vazgeçmeli, memleketler arası mekanizmaların tavsiyeleri doğrultusunda azap pratikleri kamuya açık bir biçimde kesin olarak kınanmalıdır.
- Gözaltı koşullarında tarz garantileri eksiksiz olarak uygulanmalıdır.
- Gözaltı mühletleri kısaltılmalıdır.
- Mevcut Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK) kaldırılmalı OPCAT ve Paris Unsurlarına müsait tümüyle bağımsız bir ulusal tedbire mekanizması oluşturulmalıdır.
- Azabın belgelenmesi ve raporlandırılması bir BM evrakı olan ‘İstanbul Protokolü’ unsurlarına nazaran yapılmalıdır.
- Azaba ait argümanlar süratli, dinamik, tarafsız bir halde soruşturulmalı, bağımsız heyetlerce araştırılmalı, isimli yargılama süreçlerinin her aşamasında milletlerarası etik ve hukuk kurallarına makul davranılmalıdır.”
Gazete Duvar